Skírnir - 01.09.1997, Page 40
EYSTEINN ÞORVALDSSON
Dýrlingur okkar allra
Heinrich Heine og Islendingar
í ENDURMINNINGABÓK sinni Úngur eg var rifjar Halldór Laxness
upp æskukynni sín af ljóðum íslenskra skálda. Hann kveðst hafa
verið ónæmur á hugblæ í skáldskap þeirra Einars Benediktssonar
og Matthíasar Jochumssonar, og bætir síðan við: „ég vona mér
leyfist að segja svo með skírskotun til þess að hvorugur þessara
skálda virðist hafa borið skynbragð á dýrling okkar allra,
Heine.“' Þarna verður Heine að mælikvarða á gildi og áhrifamátt
í íslenskri ljóðagerð. Kunni skáld ekki að meta Heine sé það
merki um skort á hugblæ sem geti hrifið íslendinga eða skírskot-
að til þeirra.
Öll þekktustu skáld Islands á tímum rómantíkur, raunsæis og
nýrómantíkur, nema Einar Benediktsson, höfðu mætur á Heine
og lögðu metnað sinn í að þýða kvæði hans á íslensku. Sum þess-
ara kvæða öðluðust snemma vinsældir í íslenskum búningi sínum
og voru sungin við lög sem flestir kunnu. Það er að vísu ekki
sanngjarnt af Halldóri að setja Matthías í flokk með Einari Bene-
diktssyni að þessu leyti, því að Matthías þýddi tvö kvæði eftir
Heine. Þótt Halldór Laxness sé fyrst og fremst prósahöfundur og
hafi fremur lítið fengist við ljóðagerð, og enn minna við
ljóðaþýðingar, þá þýddi hann sjálfur eitt kvæði eftir Heine („Still
ist die Nacht“) þegar hann var 21 árs gamall, kannski til að stað-
festa aðdáun sína á dýrlingnum.1 2 Fleiri höfðu Heine sem viðmið-
un á skáldskap Islendinga. Stephan G. Stephansson segir í bréfi
árið 1922: „enginn hagmæltur Islendingur getur kallazt skáld,
nema að hann hafi á einhvern hátt frá Hinrik Hænir, leynt eða
1 Halldór Laxness: Ungur eg var. Reykjavík 1976, bls. 88.
2 Kvæðið (Heimkehr 20) felldi Halldór inn í skáldsöguna Vefarinn mikli frá
Kasmír. I 2. útg. Kvœðakvers (Reykjavík 1949) segist hann oft hafa breytt
þýðingunni „seinast með það fyrir augum að fella það sem nákvæmast að lagi
Schuberts", bls. 141.
Skírnir, 171. ár (haust 1997)