Skírnir - 01.09.1997, Page 43

SKÍRNIR
DÝRLINGUR OKKAR ALLRA
317
ann frelsinu einsog allir þeir sem bestir og vitrastir eru; enda er hann orð-
inn óvinsæll á Þýskalandi, bæði fyrir það og annað, svo hann má valla
koma þangað framar. Hann situr í Parísarborg í góðu yfirlæti, en langar
samt heim þaðan, einsog von er á. Alstaðar er flóttamaðurinn einmana.4
Þeir sem svona skrifa um Heine þekkja skáldskap hans vel. Og
ekki fer á milli mála hvað það er sem íslensku félagarnir dást að:
Annarsvegar ást Heines á frelsinu, þ.e. félagsleg ádeilukvæði hans
og önnur skrif um það efni; og hinsvegar andagift hans og
ímyndunarafl, þ.e. sjálfur skáldskapur hans, sem brýtur mjög í
bága við íslenska kvæðahefð ekki síður en þýska. Það eru því
bæði hugmyndafræðilegar og fagurfræðilegar ástæður fyrir aðdá-
un þeirra. Pólitískar ádeilur og kröfur Heines falla í frjóan jarð-
veg hjá hinum ungu menntamönnum sem eru að hefja baráttuna
fyrir þjóðfrelsi Islendinga og hafa drukkið í sig áhrif júlíbylting-
arinnar 1830 eins og hann. Að einhverju leyti finna þeir til sam-
kenndar með Heine vegna útlegðar hans og ættjarðarástar. Þótt
þeir séu ekki sjálfir í pólitískri útlegð eru þeir fjarri ættjörðinni
sem þeir eru tengdir sterkum böndum. Heine barðist gegn aftur-
haldi og þröngsýni þýskra valdsmanna og fyrir lýðfrelsi en sjáifur
fékk hann að kenna á gyðingahatri; Fjölnismenn berjast fyrir
endurreisn þjóðlífs og menningar á ættjörð sinni og það hljóta
þeir að gera úr fjarlægð. Þegar Jónas þýðir kvæðið „Lebensfahrt"
gefur hann því nafnið „Kveðið í útlegð“ og er það vísbending um
hvað það er í kvæðinu sem hrærir hjarta hans. „Wie fern die
Heimat! mein Herz wie schwer!“ kveður Heine og Jónas þýðir:
„harla fjær heimkynni / að hjarta þröngvir“. Þegar Kristján Jóns-
son þýðir „Wenn ich an deinem Hause“ (Heimkehr 13) gefur
hann kvæðinu nafnið „Skáldið í útlegð“. Ættjarðarást og útlegð
er brýning í baráttu fyrir frelsi og sjálfstæði.5
Kynningin í Fjölni sýnir að þeir félagar, Jónas og Konráð, eru
vakandi fyrir nýjungum og ekki þrælbundnir af hefð eða venjum.
4 Bls. 140-41.
5 Árið 1948 kom út í þýðingu Karls ísfeld ævisaga Heinrichs Heine eftir
Antoninu Vallentin. Bókin heitir Heinrich Heine og kom út í París 1934 en
fékk á íslensku titilinn Skáld í útlegð, svo ríkt er útlegðarhlutskipti skáldsins í
huga sumra íslendinga.