Skírnir - 01.09.1997, Page 46
320
EYSTEINN ÞORVALDSSON
SKÍRNIR
óð“7 Árið 1919 gaf Alexander Jóhannesson út safn þýðinga á
kvæðum Heines og formála sinn byrjar hann með þessum orð-
um: „Ekkert erlent ljóðskáld hefir verið Islendingum jafn hug-
þekt á síðasta mannsaldri og þýzka skáldið Heinrich Heine.“7 8
Verðleikar hinna fjölmörgu kvæða sem Heine orti eru vissu-
lega miklir, og varla er hægt að lýsa skáldskaparkostum þeirra
betur í stuttu máli en þeir Fjölnisfélagar gera. Þar að auki hefur
bragform hans löngum þótt lipurt og aðlaðandi. En kvæði hans
eru allmisjöfn að andagift og skáldskapargildi; sum þeirra eru
óneitanlega léttvæg, dálítið hégómleg og væmin og sum yrkisefn-
in margtuggin, einkum margendurteknar lýsingar á fegurð
kvenna ásamt tilfinningasömu smjaðri og stundum kveinstöfum
vegna glataðrar ástar. En oft tekst skáldinu að draga textann upp
úr feni mærðarinnar í lokin með kaldhæðinni athugasemd, t.d.:
Die blauen Veilchen der Áugelein,
Die roten Rosen der Wángelein,
Die weissen Liljen der Hándchen klein,
Die bluhen und bluhen noch immerfort,
Eínd nur das Herzchen ist verdorrt.9
Á þennan hátt rífur hann sig frá rómantíkinni, fremur kaldrana-
lega, þegar honum býður svo við að horfa. Fjölmörg kvæða
Heines eru í þessum stíl og með áþekkum hugblæ. Þau hefjast
með rómantískri hrifningu sem í lokin er rifin niður með nöpru
háði. Einnig kemur það fyrir að kaldhæðni á yfirborði kvæða
dylur alvarlega hugsun sem undir býr. Kvæði Heines og ekki síð-
ur prósaverk og einnig hinir lengri bálkar á borð við „Die
Harzreise“ og „Deutschland Ein Wintermárchen" búa yfir sér-
stæðum töfrum vegna þess andstæðuleiks hughyggju og raun-
hyggju, gamans og alvöru, sem Heine lætur svo vel að sýna.
Hann teflir saman einlægri tilfinningatjáningu, leiftrandi fyndni
og beittri kaldhæðni.
7 Jakob Jóh. Smári: Kaldavermsl. Kvœði. Reykjavík 1920, bls. 30.
8 Ljóð eftir Heine. Alexander Jóhannesson sá um útgáfuna. Reykjavík 1919, bls.
XVII.
9 „Lyrisches Intermezzo 30“.