Skírnir - 01.09.1997, Page 89
SKÍRNIR
DÝRLINGUR OKKAR ALLRA
363
þá hafði líka rómantíkin, þessi fína viðkvæma stefna, farið fyrir lítið, og
þarnæst Heine, mest fyrir tilverknað dekadentanna frönsku [...]. Við vit-
um ekki hvernig farið hefði hér hjá okkur ef Jónas Hallgrímsson hefði
ekki náð í skottið á neista Heines; en það varst þú sem bjargaðir málun-
um hjá okkur með kurteisri íroníu þegar ofmargir voru orðnir bergmál
af Heine.49
Hér er Halldór enn að meta áhrif Heines og telur þau hafa verið
orðin of mikil eða bergmálskennd þegar Tómas hleypir nýjum
straumi í rómantík íslenskrar kvæðagerðar. Ahrifin voru heilla-
vænleg á Jónas og lengstum á rómantískan kveðskap, en þegar
komið er fram í nýrómantík er Heine-dýrkunin orðin ófrjó. Hin
kurteisa íronía Tómasar leysir hina meinyrtu af hólmi.
Hinn langi og virki félagsskapur Heinrichs Heine og Islend-
inga hlýtur að kalla á svar við spurningunni: Hversvegna vara
áhrif Heines lengur í íslenskri ljóðagerð en í þýskri eða í öðrum
Evrópulöndum? Og hvað veldur því að svo mikið kapp hefur
verið lagt á að þýða kvæði hans á íslensku allt fram á okkar dag?
Mjög sennilegt er að formskyldleiki hinna helstu bragarhátta
Heines við gróna, íslenska bragarhætti valdi nokkru um vinsældir
hans og langlífi hér. Eins og að framan segir eru sumir þeir hættir
sem Heine notaði samhljóma íslenskum rímnaháttum (ferskeytla,
langhenda) og aðrir ferhendir hættir Heines hafa auðveldlega og
feginsamlega verið teknir í hinn fjölskrúðuga hóp ferhendra hátta
íslenskra.
Auk þess hefur efnið í kvæðum Heines höfðað til íslendinga á
öllum tímum, ást, ástarsorg, vorgleði og ævintýri. Hið sama má
segja um stíl og hugblæ, einfalt og skýrt ljóðmál, trega og kímni.
Þegar þeir Jónas og Konráð kynntu Heine árið 1835 segja
þeir: „Ekki er á að ætla, hvernig íslendingum fellur hann í geð.“
Þeim er ljóst að skáldskapur Heines kunni að eiga örðugan að-
gang að íslendingum, og fyrirvari þeirra var ekki ástæðulaus, svo
vel þekktu þeir þjóð sína. Undirtektirnar voru dræmar og enginn
virtist kunna að meta frásögnina úr Reisebilder. En eftir að
49 Halldór Laxness: „Ástúðlegt allt“. Við heygarðshornið. Reykjavík 1981, bls.
141.