Skírnir - 01.09.1997, Síða 112

386
KIRSTEN WOLF
SKÍRNIR
hvers vegna hún sé þá nefnd Bróka-Auður, svarar hann: „Vér
ætlum hana litla hríð svá hafa verit kallaða" (35. kafli, bls. 95). Og
þótt honum sé lýst sem hæfum lögmanni virðist honum ókunn-
ugt um að það að klæðast fötum gagnstæðs kyns sé skilnaðarsök,
því að dag einn spyr hann Guðrúnu, hvaða refsing sé við því að
kona gangi í karlbrókum. Guðrún veit betur:
„Slíkt víti á konum at skapa fyrir þat á sitt hóf, sem karlmanni, ef hann
hefir hgfuðsmátt svá mikla, at sjái geirvprtur hans berar, brautgangssgk
hvárttveggja." (35. kafli, bls. 96)
Fáfræði Þórðar í þessu efni er undarleg í ljósi þess að orð Guð-
rúnar eru endurómur af hans eigin orðum sem hann hafði áður
látið falla í samræðum við hana, en þar ber Guðrún sig upp und-
an svívirðingum bónda síns, Þorvalds Halldórssonar, og spyr
Þórð hverju þær skuli launa:
Þórðr brosti at ok mælti: „Hér kann ek gott ráð til. Gerðu honum
skyrtu ok brautganes hofuðsmátt ok seg skilit við hann fyrir bessar sak-
ir.“ (34. kafli, bls. 94ý
Þegar Auður spyr að Þórður hefur sagt skilið við hana fyrir þá
sök að ganga í setgeirabrókum eins og karlar,6 7 bregst hún ekki
6 Einar Ól. Sveinsson (1934) vekur athygli á því að í íslenskum lögum á miðöld-
um sé hvergi að finna ákvæði um að það sé skilnaðarsök að klæðast fötum
gagnstæðs kyns: „Að það væri skilnaðarsök að klæðast kvenklæðum, er hvergi
sagt í íslenzkum lögum, enda hefur sifjarétturinn forni sætt áhrifum af kirkju-
lögum.“ Hann vitnar í bann Grágásar gegn slíku og dregur þessa ályktun:
„Má af þessu ætla, að sagan hafi rétt að mæla, enda má ráða af sögunum, að
auðvelt hafi verið um skilnað í heiðnum sið“ (94, n. 3).
7 í öllum handritum sem höfð eru til hliðsjónar í útgáfu Einars Ól. Sveinssonar
stendur hér „karlar“, nema í Möðruvallabók (AM 123 fol.), en þar stendur
„karlkonur“. Einar Ólafur velur þá orðmynd og útskýrir orðið þannig: „kon-
ur, sem semja sig að siðum karla.“ Sbr. einnig Wolfgang Krause (1926): „Ekki
er ljóst hvað orðið karlkonur merkir, en það kemur ekki fyrir annars staðar en
hér. Það er því ekki loku fyrir það skotið að hér sé um galla í handriti M að
ræða, en það er eina handritið sem hefur þessa orðmynd" (67). Eins og Krause
nefnir er orðið „karlkona“ einstætt; dæmið úr Laxdœla sögu er eina tilvikið
sem skráð er í orðabók Fritzners (1883-1896; sub verbo). I viðauka sínum við
Fritzner útskýrir Hodnebo orðið á þessa leið: „karlmannleg kona, kona sem
vill vera karlmaður.“