Skírnir - 01.09.1997, Side 114

388
KIRSTEN WOLF
SKÍRNIR
bjóða stöðluðum hugmyndum um hlutverkaskiptingu og hegð-
unarmynstur kynjanna birginn. I þessu sambandi og frá sjónar-
hóli femínista er Þórdís í Gísla sögu (utg. Björn K. Þórólfsson og
Guðni Jónsson 1943), sem reynir að hefna bróður síns, meiri
hetja en Auður sem gengst undir aðferðir karlveldisins og klæðist
karlmannsfötum.9 Sú tvíræðni sem felst í lýsingunni á klæðskipt-
um Auðar beinir athygli okkar að „annmörkum“ helgibrotsins
sem bókmenntaminnis, en þeir felast í því að hlutunum er snúið á
hvolf beinlínis í þeim tilgangi að styrkja ríkjandi viðhorf og völd í
samfélaginu (Hotchkiss 1996: 10). Ef til vill hefur þessi tvíræðni
farið framhjá þeim kátu konum sem Judith Jesch talar um, en það
er í raun hnykkt á henni með því að „hetjudáð“ Auðar byggist á
því að hún er kona sem hefur verið hafnað af eiginmanni sínum.
Henni er ekki refsað fyrir glæp sinn og enginn siðferðilegur áfell-
isdómur lagður á hana í sögunni. Höfundur sögunnar segir frá
því að þótt Þórður hafi lengi legið rúmfastur í sárum sínum og
aldrei haft full not af hendi sinni framar mátti hann ekki heyra á
það minnst að henni yrði refsað, heldur sagði hann „hana slíkt
hafa at gprt, sem hon átti“ (35. kafli, bls. 98). Að sama skapi má
líta svo á að misheppnuð tilraun Auðar til þess að ráða Þórði
bana tákni afturhvarf til þess kvenhaturs sem, þegar öllu er á
botninn hvolft, meinar konum aðgang að valdsviði karla; þannig
er karlveldið endurreist og kynin komin í sín hefðbundnu hlut-
verk á ný.
Athugasemdin um að þegar Auður sté á bak hesti sínum hafi
hún „at vísu“ verið í brókum hefur venjulega verið talin hæðnis-
legt innskot höfundar, enda þótt einnig megi skilja það sem svo
9 Viðkomandi kafli hljóðar svo: „Ok um kveldit, er hon [Þórdís] bar mat fram,
fellir hon niðr spánatrogit. Eyjólfr hafði lagt sverð þat í milli stokks ok fóta
sér, er Gísli hafði átt. Þórdís kennir sverðit, ok er hon lýtr niður eptir spánun-
um, þreif hon meðalkaflann á sverðinu ok leggr til Eyjólfs ok vildi leggja á
honum miðjum. Gáði hon eigi, at hjaltit horfði upp ok nam við borðinu; hon
lagði neðar en hon hafði ætlat, ok kom í lærit, ok var þat mikit sár“ (37. kafli,
bls. 116; sbr. Eyrbyggja sögu [útg. Einar Ól. Sveinsson og Matthías Þórðarson
1935], 13. kafli, bls. 24). Judith Jesch (1991) lítur svo á að bæði í Laxdœla sögu
og Gísla sögu sé „hlutverk konunnar séð í ljósi samtímaviðhorfa höfundanna,
þótt konur víkingaaldar séu látnar leika það“ (193). Sjá greiningu á þessum
kafla hjá Carol Clover (1993: 363-65).