Skírnir - 01.09.1997, Qupperneq 115

SKÍRNIR KLÆÐSKIPTINGAR í ÍSLENDINGASÖGUNUM
389
að hún hafi aldrei gert slíkt áður, samanber svar Þórðar við
spurningu Guðrúnar um uppnefni Auðar. Að því er varðar tvær
aðrar konur í Islendingasögunum, Freydísi Eiríksdóttur í Grœn-
lendinga sögu (útg. Einar Ól. Sveinsson og Matthías Þórðarson
1935) og Þórhildi Vaðlaekkju í Ljósvetninga sögu (útg. Björn Sig-
fússon 1940), má ráða af samhengi textans og því að þær fara í
karlmannsföt áður en þær grípa til vopna að þar býr fleira undir
en einskær hæðni höfundar; sú mynd sem dregin er upp af Frey-
dísi og Þórhildi gefur til kynna að konurnar séu að reyna að losna
undan þeim hömlum sem kynferði þeirra setur þeim. Að klæðast
karlmannsfötum táknar þannig frelsun og valdatöku, og það veit-
ir konunum tækifæri til að hasla sér völl í hinum ráðandi karla-
heimi. Og það er við hæfi að þær klæðist karlmannsfötum þegar
þær beita vopnum, helsta veldistákni karlmennskunnar.10
Kaflinn um Freydísi gerist á Vínlandi, þangað sem hún kom
ásamt bræðrunum Helga og Finnboga. Væringar aukast með
grænlensku liði Freydísar og norsku liði bræðranna og þær ná
hámarki þegar hún svíkur þá bræður og eggjar Þorvarð, bónda
sinn, til að hefna fyrir misgjörðir sem hún segist hafa mátt þola af
hendi Finnboga og félaga hans, og hótar honum skilnaði ella. Það
að Freydís fer í kápu bónda síns áður en hún gengur á fund
10 Jenny Jochens (1996) segir: „í málefnum þar sem stríð og vopn koma við sögu
í íslendingasögunum [...] er gerður skýr greinarmunur á kynjunum. Meðan
karlmenn eru ávallt vopnaðir, jafnvel þegar þeir sinna friðsamlegri akuryrkju,
bera konur aldrei vopn“ (109). Jochens vekur athygli á Kjalnesinga sögu (útg.
Jóhannes Halldórsson 1959) þar sem hinn undarlegi Búi neitar að bera vopn,
en móðir hans kemur vitinu fyrir hann og segir honum að fara eigi „slyppr
sem konur“ (3. kafli, bls. 10). En hún bendir einnig á að stöku sinnum hafi
konur tekið þátt í að verja hús og býli, ef hætta steðjaði að, og hún tilfærir
dæmi úr Fiereyinga sógu (útg. Ólafur Halldórsson 1987), en þar er sagt frá
Þuríði sem grípur til vopna þegar ráðist er á hús hennar, og fær þá einkunn að
hún „dugir æigi uerr til en æínn huerr kallmadr“ (37. kafli, bls. 84), og
íslendinga sögu (Sturlunga saga; 1. bindi, bls. 259) sem segir frá árás árið 1212:
„Þeir Kálfr [Guttormsson] váru fyrir í virkinu ok bjuggust til varnar, bæði
konur ok karlar.“ Enn eitt dæmi nefnir Helga Kress (1977: 312) sem er athygl-
isvert að því leyti að þar er sérstaklega tekið fram að konurnar klæðist brók-
um. Það dæmi er úr Þorgils sögu ok Hafliða (Sturlunga saga; 1. bindi, bls. 23),
en þar segir frá fyrirhugaðri árás Más Bergþórssonar á Staðarhól meðan engir
karlmenn eru þar staddir. Honum að óvörum er þá þar fyrir „fjölði kvenna,
gyrðar í brækr ok höfðu sverð í hendi.“