Skírnir - 01.09.1997, Side 120
394
KIRSTEN WOLF
SKÍRNIR
úr sögunni. Ekki eru gerðar sérstakar athugasemdir um kven-
klæðnað Þorvalds, en af lýsingu hans í sögunni má glöggt greina,
hvert álit manna var á honum. Þegar Þorvaldur er kynntur til
sögunnar segir höfundur að hann hafi verið „auðigr maðr ok engi
hetja“ (34. kafli, bls. 93). Og þegar Þorvaldur biður Guðrúnar og
Ósvífur bendir á að ekki sé jafnræði með þeim er Þorvaldur sagð-
ur hafa talað „óharðfærliga“ (34. kafli, bls. 93) og sagst vera að
biðja sér konu en ekki fjár. Auk þess var hjúskaparsáttmálinn
óhagstæður Þorvaldi því að Guðrún átti að annast fjárreiður
þeirra óðar en þau væru komin í eina rekkju og hún skyldi fá
helming eigna þeirra ef til skilnaðar kæmi, hvort sem hjónaband-
ið entist lengur eða skemur. Ef til vill er persónu Þorvalds best
lýst með orðum Guðrúnar sjálfrar þegar hún minnist hans á efri
árum: „Þorvalds get ek at engu“ (78. kafli, bls. 228).
I hjónabandi Guðrúnar og Þorvalds ræður þjóðfélagsstaða
þeirra meiru en kynferði: þótt Þorvaldur sé karlmaður er hann
lægra settur en Guðrún. Kvenklæðnaður hans endurspeglar þjóð-
félagslegt misræmið á milli þeirra, viðurkenningu hans á því hlut-
skipti að standa neðar en hún og afbrigðilegt samband þeirra sem
hjóna. Aðgerðaleysi hans við ásökunum Guðrúnar og skilnaðin-
um sem af þeim leiddi ber enn frekari vott um lítilmennsku hans
og gagnsleysi. Reyndar má segja sem svo að lág þjóðfélagsstaða
hans eigi mikinn þátt í því að honum er lýst sem veiklyndum ein-
staklingi. Kvenklæðnaðurinn glæðir þá mannlýsingu og er ytra
tákn um lága þjóðfélagsstöðu hans, svo að í samanburði við hina
aðsópsmiklu Guðrúnu eru honum eignaðir kvenlegri eiginleikar
en henni. Dæmi Þorvalds sýnir að þegar kynbundin viðmið verða
óljós ræður meðfædd þjóðfélagsstaða, en ekki kynferði, úrslitum
um skaphöfn.14
Þjóðfélagið gat einungis réttlætt slíkt hrap í virðingarstiganum
með því að tengja einhverskonar kynferðislegan afbrigðileika við
14 Carol Clover (1993) segir: „Þótt konur kunni að standa hallari fæti en karlar í
þjóðfélaginu getur ýmislegt orðið til að breyta því, til að mynda auður, hjú-
skaparstaða, fæðingarröð, söguleg tilviljun, vinsældir, sterkur persónuleiki,
mikill metnaður og svo framvegis. [... Þ]ar sem þjóðfélagið setti hinni sterku
konu engin efri mörk sem hún mátti ekki rísa upp fyrir, né hinum veika karl-
manni nein neðri mörk til að verja hann falli, var sá möguleiki ávallt fyrir