Skírnir - 01.09.1997, Side 122
396
KIRSTEN WOLF
SKÍRNIR
blám til Flosa ok kvað hann þeira meir þurfa. Flosi mælti: „Hví mun ek
þeira meir þurfa?“ Skarpheðinn mælti: „Því þá - ef þú ert brúðr Svín-
fellsáss, sem sagt er, hverja ina níundu nótt ok geri hann þik at konu.“
(123. kafli, bls. 313-14)
Hin höfðinglega og vel meinta gjöf Njáls, silkislæður og bótar,
snertir viðkvæman streng því að fyrr í sögunni þar sem fatnaður
kemur einnig við sögu, - það er að segja blóði drifin skikkja
Höskuldar, - hafði Hildigunnur frýjað Flosa manndóms og
karlmennsku. Það er greinilegt að hann túlkar vinargjöf Njáls
sem aðdróttun um kvenleika og þess vegna bregst hann við með
því að vísa móðguninni sem hann telur fólgna í gjöfinni til föð-
urhúsanna.15 Skarphéðinn er snöggur að finna hvar Flosa svíður
mest og hann snýr hnífnum í sárinu með því að víxla á slæðunum
og kvenbrókum (Falk 1919: 122), sem ekki gat leikið nokkur vafi
á um hvoru kyninu tilheyrði. Þannig brigslar hann Flosa beinlínis
um ergi í kvenmerkingu þess orðs.16 Flosi neitar þá að taka við
silfrinu og kveðst engar bætur vilja taka eftir Höskuld aðrar en
blóðhefnd. Fram að þessu hafði Flosi verið friðsamur maður, en
nú hafnar hann öllum griðum og þetta samtal markar endalok
löglegra samningaumleitana og upphaf ófriðar, sem sprettur af
þörf Flosa fyrir að sanna karlmennsku sína.
Þótt veraldleg lög hafi fordæmt bæði kvenkyns og karlkyns
15 Jenny Jochens (1991: 11 og 26, n. 35; sbr. einnig Falk 1919: 160-61) vekur at-
hygli á því að enda þótt slæðurnar hafi verið karlklæðnaður, eða ætluð báðum
kynjum, gegnir öðru máli um bótana. Hún vísar til Hjalmars Falk (1919: 138)
sem telur að bótar hafi verið kvenkyns fótabúnaður, en skóar aftur á móti ætl-
aðir körlum.
16 Það að vera kona níundu hverja nótt virðist vera stöðluð ímynd og kemur
einnig fyrir í Þorsteins sögu Síðu-Hallssonar (útg. Jón Jóhannesson 1950; 3.
kafli, bls. 308) og Króka-Refs sögu (útg. Jóhannes Halldórsson 1959; 7. kafli,
bls. 134). Sjá Bo Almqvist (1974: 35-36). Sbr. Helgu Kress (1977): „Þegar
Skarphéðinn kastar brókunum til Flosa, og veldur þar með hvörfum sögunnar
[...] er hann ekki bara að gefa t skyn kynvillu Flosa og lítilmennsku, heldur
líka ergi hans í kvenmerkingu orðsins. Gagnvart Svínfellsás er Flosi ‘nymfom-
an’ og ‘púta’ á sama hátt og örg kona, og veitir því ekki af brókum til að verja
karlmennsku sína með. Kemur sú túlkun einnig heim og saman við frásagnir
Laxdœlu og Ljósvetninga sögu, þar sem brækur eru í báðum tilvikum tengdar
vopnum og hlutverki karlmanns" (313).