Skírnir - 01.09.1997, Síða 128
402
DAVÍÐ ERLINGSSON
SKÍRNIR
Þessa mynd hefur að líkindum mátt sjá stundum hér og þar,
t.d. á Þingvöllum á frásagnarverðu sumri 1216 (?), þegar til tíð-
inda kviknaði af atviki sem Islendingasaga Sturlu Þórðarsonar
byrjar að segja í þessum orðum:
[...] búðir þeira Snorra Sturlusonar stóðu it næsta ok Allsherjarbúð, er
Magnús goði átti, sonr Guðmundar gríss ok Solveigar, dóttur Jóns
Loftssonar. Þeir váru fylgðarmenn Snorra Valgarðr Styrmisson ok Her-
burt, - hann var Suðrmaðr ok kunni allra manna bezt við buklara. Þeir
gengu með nökkura menn til búðar Magnúss ok hjuggu kylfur úr við-
kesti, sem þá var títt at bera til dóma. En sá hét Erlendr bakrauf, Hjaltr
einn, er var þar heitumaðr ok geymði viðarins. Hann hljóp til ok vildi
eigi, at viðrinn væri dreginn.
Atökin sem af eldiviðartökunni leiddi eru ekki viðfangsefni hér,
aðeins viðurnefni heitumannsins þeirra í Allsherjarbúð, bakrauf,
og það sem tengist því. Það er eðlileg og allt að því sjálfsögð for-
sjár- og forðagæzluvizka að heitumaðurinn, notandi eldsneytis-
ins, væri einnig sá sem skyldi „geyma“ þess. Sá skilningur og
búvit er greinanlegt í setningunni sem kynnir Erlend Hjalt til
sögunnar, með viðurnefni hans. Til lítils hefðu heitumenn út og
suður í þjóðlífinu verið að reyna að vera nýtnir á eldiviðinn í
starfa sínum, hefði birgðanna ekki verið gætt fyrir þeim sem vísir
væru til að grípa af þeim án heimildar.
Það hefur efalaust verið æfinleg nauðsyn á landi hér að fara
vel með eldivið, láta ekki of mikið brenna upp í hlutfalli við nytj-
ar. Jafnvel þegar menn þóttust ef til vill ekki þurfa að hugsa um
að ganga ekki of nærri kostum landsins og spara skógviðinn í
náttúrunni, hefur þó samt hrísrif og heimburður og umsýsla eldi-
viðar verið mikið starf. Og mikið gat oltið á að vel entist það sem
að vistarstöðum manna hafði verið dregið, þurrkað og varðveitt.
Það hefur verið mikilvægt starf að vera heitumaður, og eðlilegast
að skilja þetta hlutverksheiti svo, að hann hafi verið helzti með-
ferðarmaður elds til hvers þess sem elds þurfti (matargerð -
brauðbakstur - ölheita), sér í lagi á þeim verustöðum utan heimila
manna sem um var að ræða. Því að heima á bæjum voru vitanlega
eldahús. En þar sem fólk var nokkrum verulegum vistum að
heiman hefur eldur verið tendraður og notaður í einhvers konar