Skírnir - 01.09.1997, Blaðsíða 129
SKÍRNIR
BAKRAUF OG BAKRAUF
403
gróf, skoru eða holu í jörðinni og þannig búið um og með farið,
að sem minnst eldsneyti brynni að gagnslausu. Því þurfti að vera
gerlegt að stjórna loftstreymi að, ef ekki líka frá, eldinum; saman-
ber einnig þá eldunargróf sem seyðir eða seyður hét og byrgja
mátti eldinn inni í að fullu, og láta matinn fullverða í hitanum af
kaffærðum eða kæfðum eldinum.
Eldunarstaðir úti við hljóta að hafa verið með nokkuð ýmsu
móti. Hlóðir hafa menn getað gert sér mjög víða, en opnar hlóðir
á víðavangi hljóta að fara fjarska ósparlega með eldsneyti. Það er
nú erindi þessara orða að benda á, að það munar ekki miklu
meira en merkingarlegu hænufeti eða svo að tilvitnuðu setning-
arnar úr Islendingasögu segi okkur nafnið á heldur sparneytnari
eldunaraðstöðu úti við; já, einmitt í viðurnefni Erlends Hjalts,
bakrauf Fátt er algengara né að okkur virðist eðlilegra í nafngift-
um en að kenna menn við tól sín, þau sem þeir hafa til að gera
það sem þeir gera í þágu mannhópsins. Abending slík sem þessi
jafngildir ekki sönnun. Sjálfsagt er að gangast undir það. En atvik
geta legið til þess að ábending sé litlu minna verð en hin kirfileg-
asta sönnun. I þessu tilviki hér hefði tvíræðni orðsins - „ljót“
merking annars vegar til hliðar, og orðaleikurinn um mynd eða
myndir af því tagi sem áðan var lýst - getað orkað til að draga
fjöður yfir hina merkinguna. Alvarlegum fræðum hættir fjarska
mikið til að vilja ekki skilja né sjá orðaleiki.
Bakrauf hefur þá, - ef til vill eða sennilega - verið eitthvað
minna vandaður staður en seyðir til að láta eldshita orka til bóta á
fæðuefni manna, ef til vill fyrst og fremst á korn eða mjöl til
brauðs eða grautar eða öls. Getur hver maður sagt sér sjálfur, að
þessi staður muni hafa verið mikilvæg stofnun þjóðlífsins hvar-
vetna þar sem fólk hafðist við fjarri heimilum. Bak- í orðinu er
greinilega einnig stofn sagnarinnar að baka, og kemur víðar fyrir
að fornu, t. d. í samsetta orðinu bakeldar sem er sama sem bakstr-
eldar, um þá elda sem menn bökuðu líkam sinn við til vellíðunar
og heilsubótar, en það hefur tíðkazt hvarvetna þar sem þess var
nokkur kostur. En eftir þessari þjóðlífsstofnun, bakrauf, virðist
ekki hafa verið tekið í þjóðlífsfræðum. Það er að vísu einkenni-
legt, en þá ættu þessi orð að geta verið ábending sú sem hefði
þurft að vera komin fram fyrir löngu. Vera mætti reyndar, að