Skírnir - 01.09.1997, Qupperneq 185

SKÍRNIR
HÁMARKSRÍKI, LÁGMARKSRÍKI
459
a) láti af hendi allan rétt til að leika lögreglu, dómara og böðul
þannig að ríkisvaldið fái einkarétt til að dæma menn og beita
lögreglu- og hervaldi. Þó álítur hann að menn haldi eftir rétti
til að verjast ef á þá er ráðist og ekki gefst ráðrúm til að leita
aðstoðar lögreglu.
b) Hann segir að menn fallist líka á að takmarka frelsi sitt að
nokkru leyti og leggja fram krafta sína til að framfylgja dóm-
um ríkisins. Trúlega hefur Locke talið það misjafnt eftir inni-
haldi samfélagssáttmála hvað menn fallast á að skerða frelsi
sitt mikið en alltént geta þeir ekki veitt ríkinu ótakmarkað
vald yfir lífi sínu „þar sem maður hefur ekki vald yfir eigin
lífi, þá getur hann ekki með samningi eða samkomulagi selt
sjálfan sig í ánaub eða undir ótakmörkuð, löglaus yfirráð ann-
arra svo þeir geti svipt hann lífi þegar þeim sýnist."21
c) Þau réttindi sem menn höfðu í ríki náttúrunnar og samþykktu
ekki að láta af hendi við inngöngu í ríkið telur Locke að þeir
haldi óskertum.
Einstaklingshyggja Lockes útilokar að samfélagið geti haft rétt-
indi umfram þau sem það fær frá einstaklingunum. Af þessu leið-
ir meðal annars að ríkið má ekki gera þeim sem utan þess standa
neitt sem meðlimum þess var bannað í ríki náttúrunnar. Því er
semsagt bannað að vinna útlendingum tjón á lífi, heilsu, frelsi eða
eignum. A tímum Lockes var ekki til neitt alþjóðlegt vald sem gat
knúið ríki til að hlíta þessu banni og Locke fjallar ekki um þjóða-
rétt og alþjóðlegar valdastofnanir. Sú kenning hans að ríki séu
bundin af ákvæðum náttúruréttar á sama hátt og einstaklingar
gefur þó tilefni til að velta fyrir sér möguleikum á alþjóðlegu
valdi sem getur knúið ríki til hlýðni við þessi ákvæði.
Sumir hafa skilið þá hluta þessarar kenningar sem hér eru
tíundaðir í b og c liðum svo, að ríkisvaldið fái ekki rétt til annars
en koma í veg fyrir glæpaverk. Þessi skilningur gerir Locke að
talsmanni lágmarksríkis sem heldur ekki uppi annarri starfsemi
21 Locke 1986 bls. 64. (Ritgerð nm ríkisvald §23.)