Skírnir - 01.09.1997, Síða 192

466
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
Það er því ljóst að þegar Locke talar um frelsi er hann að tala um
að menn séu ekki beittir ofríki eða nauðung sem kemur í veg fyr-
ir að þeir geti hagað sér í samræmi við eigin vilja innan löglegra
marka. Eina ástæðan fyrir því að hann telur lögin auka frelsið er
að þau koma í veg fyrir að einn maður kúgi annan eða beiti hann
yfirgangi.
Þegar Locke segir að það sé lítt við hæfi að nefna það „frelsis-
skerðingu sem aðeins varnar oss aðgangs að kviksyndum og
hengiflugum" er hann ef til vill að meina að þótt boð og bönn
sem koma í veg fyrir að menn fari sér að voða feli strangt tekið í
sér frelsisskerðingu þá sé lítt við hæfi að kvarta undan þeim. Ef til
vill er hann að minna á að sum boð og bönn draga úr líkunum á
að einn maður beiti annan ofbeldi og skerði þannig frelsi hans.
Þótt slík lög kunni að skerða frelsi fólks þá eru áhrif þeirra á
mannlífið heldur á þann veg að auka frelsið.
Ég veit ekki hvers konar dæmi Locke mundi nefna en ef til vill
má skýra meiningu hans með því að nefna að lög sem banna
skammbyssueign skerða að vísu frelsi mitt til að eiga skammbyss-
ur en þau draga einnig úr líkunum á að annar maður noti skamm-
byssu til að ógna mér eða beita mig þvingunum og skerða þannig
frelsi mitt. Bann við skammbyssueign eykur ekki frelsi mitt með
því að knýja mig til skynsamlegrar breytni heldur með því að
draga úr líkunum á að ég sé beittur ofríki. Slíkt bann er „leiðar-
vísir, sem vísar frjálsum og skynsömum mönnum á hvað þeim er
raunverulega í hag [fremur] en takmörkun á frelsinu“ því það
hefur hagstæð áhrif á líf fólks og stuðlar að auknu frelsi.
Það er hægt að túlka orð Lockes um að sönn lög auki frelsið á
ýmsa vegu án þess að gera ráð fyrir að hann hafi skilið frelsishug-
takið á annan veg en þann að frelsi sé að vera laus undan þving-
unum, ofríki og ofbeldi og fá að ráðstafa eigum sínum og haga
athöfnum sínum í samræmi við eigin vilja. Hann vildi að þetta
frelsi væri sem mest en taldi þó að það þyrfti stundum að víkja.
Enn eru ótalin ein rök sem færð hafa verið fyrir því að stjórn-
speki Lockes réttlæti að ríkið skerði frelsi manna meira en hóflegt