Skírnir - 01.09.1997, Page 199
SKÍRNIR
MYNDIN AF FORTÍÐINNI
473
Hverjum þjónar það? Ekki þeim fjölda sem lifir á lágu laununum
og sér það helst til bjargar að flýja til Danmerkur, þar sem laun
og vinnuskilyrði í fiskvinnslu eru á allt öðru og hærra plani. Ekki
þeim vaxtarbroddum nútímasamfélags sem gægjast fram hér og
þar og verða brátt kæfðir, ef að líkum lætur, eða njóta að minnsta
kosti lítillar aðstoðar ríkisvalds sægreifanna. Sú þjóðernisstefna
sem boðar að Islendingar eigi einir að ráða í eigin landi verður
innantóm ef það eru bara sumir Islendingar sem fá að ráða.
Þjóðernisstefna: Barátta gegn nýlenduherrum?
Tala má um þriðju tegund þjóðernisstefnunnar, þá sem traustast
vígi hefur átt í Alþýðubandalaginu og baráttu gegn hersetu, og
hefur séð hættu á því að ísland yrði einhvers konar nýlenda
Bandaríkjamanna. I því samhengi hefur kúgun Dana á íslending-
um á nýlendutímanum sjálfsagt verið víti til varnaðar, að minnsta
kosti öllum þeim sem lásu Jónas frá Hriflu í barnaskóla. Þessi
tegund þjóðernisstefnu hefur verið talsvert velviljuð gömlu
sveitaþjóðernisstefnunni og er raunar að mörgu leyti beint fram-
hald hennar. I stað Dana voru Bandaríkin nú í hlutverki óvinar-
ins.
Var þjóðernisbaráttan barátta kúgaðrar nýlenduþjóðar gegn
nýlenduherrum? I þessu sambandi má vitna í umræðu norskra
fræðimanna, sem ekki eru á einu máli um stöðu Noregs í þessu
efni. Káre Lunden hefur talið að Noregur hafi að mörgu leyti
verið í stöðu nýlendu gagnvart Danmörku.11 Þessu hafa aðrir
norskir sagnfræðingar mótmælt, til dæmis 0ystein Rian.12 Hann
telur að vísu að til hafi verið þrautkúguð lönd með stöðu nýlendu
gagnvart herraríkjum í Evrópu, og nefnir Irland og ísland. En
annars konar tengsl milli miðstöðvar og útkjálka hafi verið
algengari snemma á nýöld. I Frakklandi, á Spáni og í Austurríki-
Ungverjalandi hafi héruðunum umhverfis höfuðborgina verið
stýrt beint þaðan og verið skattlögð ótæpilega, á meðan héruð
11 Káre Lunden: „Norsk okonomi under dansk styre.“ Historisk tidskrift (norsk)
1980, s. 88 o. áf.
12 0ystein Rian: „Grunntrekk ved det danske adelsvelde i Norge 1536-1625.“
Hamarspor. Festskrift til Lars Hamre. Oslo 1982, s. 102.