Skírnir - 01.09.1997, Side 213

SKÍRNISMÁL
Sagnfræðirannsóknir
og almannaheill
AÐEINS einn atburður í sögu íslenskra fræða líkist náttúruham-
förum. Það er bruninn mikli í Kaupmannahöfn haustið 1728 er
bókasafn háskólans brann til kaldra kola og með naumindum
tókst að bjarga handritasafni Árna Magnússonar. Nú orðið er ís-
lenskra handrita og skjala gætt af kostgæfni í öruggum geymslum
með réttu rakastigi, þótt auðvitað væri hægt að gera einhvern
óskunda, svo sem að brjóta upp sýningarskáp og reka gaffal í
gegnum Konungsbók Eddukvæða eða fá eiginhandarrit séra Jóns
Halldórssonar í Hítardal að láni og tæta þau í sundur að skelkuðu
safnafólki ásjáandi. Enn óskaplegri hluti má hugsa sér, svo sem að
handrita- og skjalaverðir sturlist og kveiki í, en hverfandi líkur
eru á að nokkuð af þessu tagi geti gerst.
Hættan sem steðjar að íslenskum fræðum kemur úr annarri
átt. Hún felst í því að rannsóknir á fortíð landsins einangrist al-
gjörlega og verði þvílíkur afkimi íslenskrar menningar að einung-
is innvígðir viti hvað um er að vera og ekki einu sinni nánustu
vinir og vandamenn þeirra fylgist með. Rannsóknirnar lokast af
og afurðirnar lýsa öðru fremur krepptum líkömum, klemmdum
innyflum og kræklóttum sálum, eins og Nietzsche orðaði það svo
snyrtilega fyrir rúmri öld.1 Á 17. öld var talað um að eigendur
skinnhandrita lægju á þeim sem ormar á gulli og vildu engum
sýna eða lána. Það má ekki gerast að eitthvað ámóta verði nú í
vaxandi mæli viðkvæði um sögulega þekkingu og ég er ekki viss
um að öflugri sýningar á handritum, stórefld póstkortasala og
tölvumyndaflóð á veraldarvefnum komi í veg fyrir það. Þvílíkar
ráðstafanir sýna aðeins yfirborð þess efniviðar sem við eigum um
1 Friedrich Nietzsche, Die fröhliche Wissenschaft. Goldmann Klassiker,
Miinchen án ártals, bls. 228 (hluti 366: „Angesichts eines gelehrten Buches").
Útgáfan er endurprentun annarrar útgáfu frá 1887 og ensk þýðing Walters
Kaufmann er í Nietzsche, The Gay Science. New York 1974, bls. 322.
Skímir, 171. ár (haust 1997)