Skírnir - 01.09.1997, Side 225

SKÍRNIR
STÍLFRÆÐI
499
Sveinbjarnar, skólakennara Egilssonar. En svo var eldabuskan svona lið-
tæk líka.
Það væri þó töluverð kokhreysti andspænis Stílfræðinni að dvelja svo
mjög við það sem á skortir. Það sem látið er í té er svo yfirfljótandi. Hér
fær margur lesandinn tækifæri til að bragða á textum sem hann hefur
aldrei séð áður og vissi ekki að væru til. Af mörgu sem mætti tína til
nefni ég stórmerkilega umfjöllun Bjargar C. Þorláksson um sálgreiningu
og birtist í tímaritinu Iðunni 1929. Að sjá hvað konan kemst létt frá
flóknu máli og færir fram fjölmörg nýyrði á borð við dulvitund, sál-
greiningu, sjálfsvitund, yfirsjálf. Hvernig stendur á því að þessi texti hef-
ur ekki verið á hvers manns vörum? Og þá er ekki leiðinlegur ritdómur
Jóns Helgasonar um Fást Bjarna frá Vogi frá 1923, sem eins og texti
Bjargar situr gleymdur í enn fásénara tímariti: krsriti hins íslenzka
frœðafjelags í Kaupmannahöfn. Það er ekki síst þetta sem þarft er við
Stílfræðina: hún vekur ósjaldan athygli á lesmáli sem ekki er í margra
höndum. Menning er alltaf talnaband og það er nauðsynlegt að vera í sí-
fellu að handfjatla „menningararfinn", ekki bara leðurbandið og gylling-
una heldur skruddur og pésa, bæklinga og smárit.
Að bókarlokum eru tveir höfuðstílsnillingar íslenskra bókmennta
sóttir heim. Umfjöllunin um Þórberg er fyllri en um Halldór, ferli hins
fyrrnefnda er fylgt út til enda, á meðan við skiljumst við Halldór í miðri
á: „[...] það efni er miklu viðameira en svo að rúmist á síðum þessarar
bókar“, segir þar. Vonandi bendir það fram til annarrar bókar. Þessi hér
mun alfarið vera kostuð af styrktarsjóði hjónanna Þórbergs Þórðarsonar
og Margrétar Jónsdóttur. Þannig heldur þessi áhrifamikli talsmaður ann-
ars lífs áfram að búa í haginn fyrir fólkið á neðrihæðinni. Sjálfur hefur
hann á samviskunni einhvern magnaðasta ritdóm sem saminn hefur verið
á íslensku þar sem höfundi Hornstrendingabókar var kennt og Halldóri
bent.
Þórbergur er líka sá höfundur sem best hefur lýst getnaði, meðgöngu
og fæðingarhríðum skáldverks (ásamt ýmsum leyndarmálum stílsins),
þegar hann segir frá samningu Sálmsins um blómið í samnefndri bók.
Hlutur hans má því vart verða betri þegar íslenska stílsögu ber á góma.
Megi minning hans vera blessuð ævinlega.
Frágangur Stílfræðinnar er með ágætum. Prentvillur finnast að vísu,
en nótulífið neðanmáls er til fyrirmyndar og hlífir lesandanum við
handahlaupum aftur á bak og áfram, eins og oft vill verða um fræðirit.
Athygli vekur þegar augum er rennt yfir neðanmálið hve margir útlend-
ingar eru nefndir til leiks þegar íslenskar bókmenntir eru annars vegar og
kemur þvert á staðalskoðun um einangrun íslensks málheims. Loks get
ég ekki stillt mig um að minnast á hve kápan er falleg: gulir stafir á bláum
og svörtum grunni, útfærð og hönnuð af Guðjóni Ketilssyni.