Skírnir - 01.09.1997, Page 242
516
KJARTAN ÁRNASON
SKÍRNIR
Þessa sér stað í Gluggum hafsins (1989), jafnvægi og friður eru að
komast á eftir tilfinningastorm fertugskrísunnar og samlífsins við kon-
una sem skáldið elskar. Gluggar hafa opnast á ný útyfir víðáttur hafsins,
og úr djúpum þess stíga leyndir dómar. Minningar bernskunnar taka á
sig angurværan blæ, og sátt við aðstæðurnar í ríki hversdags og tilfinn-
inga er augljóslega meiri í ljóðum bókarinnar en í Akvörðunarstað
myrkrið. I síðustu bók skáldsins er þessi sátt jafnvel enn greinilegri og
hinn kosmíski tónn dýpri.
Jóhann Hjálmarsson hef-
ur aldrei verið sérlega þjóð-
legt skáld í þeim skilningi að
hugur hans og yrkisefni hafi
verið einkar íslensk. Jafnvel
þarsem náttúra eða staðhætt-
ir landsins koma fyrir, eða
minni úr Islendingasögum
einsog í tveimur síðustu bókunum, er skírskotun ljóðanna oft og tíðum
svo víð að staðsetningin verður nánast aukaatriði. Skáldahugur Jóhanns
hefur nær alla tíð hneigst til alþjóðahyggju fremur en þjóðerniskenndar.
Að einhverjum hluta kann þetta að skýra hversvegna ljóð skáldsins hafa
reynst þjóð þess svo seintekin sem raun er. Alþjóðasýnin sem frá ljóðun-
um stafar er ekki afkvæmi tiltekinnar hugmyndafræði, heldur er hún
fyrst og fremst sprottin af samsömun skáldsins við örlög og hlutskifti
náungans, og birtist því oft sem mannúðarkennd. Kemur þetta glöggt
fram þegar í fyrstu bók þess, og myndar ásamt vitundinni um guð - sem
kannski er bara „eitthvað í brjóstum okkar“ - rauðan þráð gegnum höf-
undarverkið.
Hið óslitna samhengi sem höfundarverk Jóhanns sýnir, þrátt fyrir
ýmis stílbrigði og -hvörf, gefur röddinni sem talar í ljóðunum í fjörutíu
ár samstæðan hljóm. Þótt blæbrigði hennar séu margvísleg, stundum sé
hún hljómmikil, stundum lágvær, alvarleg, glettin eða hás, talar hún
beint til lesandans á tungu sem flestum er töm, tungu „manns á meðal
manna“.
Veröld
Hér geturðu unað um stund,
dvalist í þér sjálfum.
Aðeins fjaran svo langt sem augað eygir
og skuggi þinn í sandinum.
GluggdT hafsins (1989,19)