Skírnir - 01.09.1997, Qupperneq 258

532
GUNNAR B. KVARAN
SKÍRNIR
Le nouveau roman eða nýsagan var ekki skóli í eiginlegri
merkingu, heldur flokkur rithöfunda, sem áttu það sammerkt að
vilja breyta eðli skáldsögunnar. I verkum þeirra má merkja nýja
(frásagnar)tækni, þar sem Hlutirnir virðast áhrifameiri, og skipta
oft meira máli en persónurnar, sem í flestum tilvikum virðast
hvorki hafa til að bera afgerandi persónuleika né raunverulegt
sjálfstæði. I verkum þeirra er sjaldnast um að ræða merkjanlega
sögufléttu, og ef svo er þá fylgir hún ekki hefðbundnum línuleg-
um tímaramma. Tími og rými eru gjarnan brotin upp og rugluð,
eða endursköpuð af huglægu viðhorfi persóna eða höfunda. Sá
rithöfundur sem hefur kannski skýrust tengsl við myndheim
Errós er Claude Simon. Sögur hans eru, líkt og myndir eftir Erró,
raunveruleg völundarhús, sem lýsa veröld í upplausn og oftar en
ekki fáránleika nútímasamfélagsins.
I verkum sínum leikur Erró sér með hluta-tákn, teiknimyndir,
eftirprentanir, ljósmyndir af hlutum og persónum, sem hafa glat-
að sjálfstæði sínu og persónuleika. (Verum minnug þess að ljós-
myndin getur aldrei komið í stað fyrirmyndarinnar.) Erró stillir
saman afmörkuðum tíma- og staðartilvitnunum á léreftið. Hann
stefnir ýmist saman tveimur veruleikum sem framlengja eða and-
mæla hvor öðrum, eða leysir frummyndina undan sínu uppruna-
lega rými og lætur ofgnótt myndbrota mætast hindrunarlaust á
myndfletinum og skapa óendanlega margþætta frásögn. I þessum
verkum sem virðast hvorki hafa upphaf né endi, eru lestrarmögu-
leikarnir að mörgu leyti sambærilegir við það sem gerist í frönsku
nýsögunni, m. a. í verkum Claude Simon, þar sem lesandinn nán-
ast rennur frá einu merkingarsviði yfir á annað, frá einum tíma og
stað yfir í annan veruleika oft án þess að verða þess var. Lesturinn
markast af því hvers konar merkingargildi áhorfandinn gefur
hverri mynd eða myndbroti og hvernig hann tengir viðkomandi
myndir innbyrðis.
En ekki má þó skilja þetta svo að verk Errós séu eins konar
bókmenntalegar myndskreytingar (illustrasionir). Myndir hans
lúta sínum eigin lögmálum og samanborið bæði við bókmenntir
og kvikmyndir, þá er það umfram allt lestrarferlið, í bókmennt-
um frá fyrstu síðu og áfram og í kvikmyndum frá fyrsta mynd-
skeiði, sem skapar sérstöðu þeirra. Við fyrstu sýn er mynd ávallt