Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1990, Blaðsíða 44

Studia theologica islandica
hafasé konunginn, Drottinn allsherjar“. (Jes. 6:5). íhugun guðdómsins verður
síður til þess að vekja upp úr djúpi sakbitinnar sálar spurninguna um synd og
náð, fremur lýsa menn trausti á hina algóðu og rétdátu forsjón sem með einum
eða öðrum hætti er talin búa að baki allri tílverunni. Fyrir mörgum er sú
forsjón ópersónulegt afl sem eðli sínu samkvæmt gerir ekki tilkall til trúar-
andsvars en er þó engu að síður talin vera siðferðislega skuldbindandi um góða
og rétta breytni.
Þá er að því að hyggja að þessi ópersónugerða forsjónartrú getur sem best
farið saman við þá guðshugmynd, sem tengist spurningunni um tilgang og
merkingu lífsins. Alls voru það 40% svarenda er merktu við svarið: „Guð hlýtur
að vera til, annars hefði lífíð engan tilgang“, ýmist eitt sér eða með öðrum.
Samkvæmt forsjónartrúnni lýtur tilveran rökum hins góða afls og það er þetta
afl sem gefur lífinu merkingu og tilgang. A það skal bent að andhverfu þessarar
guðstrúar er ekki nauðsynlega best lýst sem guðleysi, miklu fremur sem tóm-
hyggju. Margur nútímamaður spyr ekki hvar eða hvort hann geti fundið
náðugan guð. Hann spyr um tilgang lífsins andspænis því tilgangsleysi tóm-
hyggjunnar sem honum virðist víða blasa við í ruglaðri, rótíausri og óöruggri
veröld.
Vert er að gefa að því sérstakan gaum hversu guðshugmynd manna tengist
náið spurn þeirra og leit að tilgangi og merkingu tilverunnar. Þetta er það
atriði sem setur hvað sterkastan svip á guðstrú þeirra sem þátt tóku í könnun-
inni. Oft á þessi trú samleið með trú á kærleiksríkan guð og þegar svo er virðist
eðlilegt að skoða hana sem kristna guðshugmynd. Trú á guð föður, skapara
himins og jarðar felur í sér að kristnum skilningi að öll rök tilverunnar og
jafnframt tilgang og merkingu hennar sé að finna í veru og eðli guðdómsins.
En sú guðstrú, er tjáir sig í spurn um tilgang, kemur einnig skýrlega fram án
vitnisburðar um trú á kærleiksríkan guð eða persónulegt samfélag við guð. Fyrr
í þessu máli, þar sem gerð var flokkun á guðshugmyndum, taldist svo til að um
fjórðungur þeirra sem játa trú á guð fylli þennan flokk, til aðgreiningar frá
þeim sem játa trú á kærleiksríkan guð.
Sé þetta mál skoðað í víðara viðfangi sýnist vera ljóst að spurningar og svör
um tilgang lífsins geti verið og séu reyndar oft af öðrum toga en trúarlegum.
Gera verður greinarmun á mannhverfri, húmanistískri markhyggju og
trúarlegri eða guðmiðlægri markhyggju. Tilvistarstefnan er dæmi um mark-
hyggju sem kennir að þann eina tilgang í lífinu sé að finna sem maðurinn með
eigin ákvörðun og líferni velur að gefa því. Þá eru og tíl tómhyggjumenn sem
aðhyllast markleysishyggju og segja með öðrum orðum að alls engan tilgang
sé um að ræða. I þriðja lagi má nefna húmanistíska markhyggjumenn sem hafa
fyrir satt að til sé einhver tilgangur með lífmu, regla eða lífslögmál sem best
verði lýst með þeim orðum að lífið hafi tilgang í sjálfu sér. I þessu efni styðjist
maðurinn við eigið hyggjuvit og reynslu en enga yfirnáttúrulega eða guðlega
opinberun. Þeir sem aðhyllast trúarlega markhyggju líta hins vegar svo á að það
sé ekki á mannsins valdi að þekkja hinstu rök og tilgang lífsins. Aðeins fyrir
42