Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 69

Sérkenni kristindómsins
ekki eitthvað utanaðkomandi, heldur kemur hún „innan að, frá hjarta
mannanna” (Mk. 7,21). Hann ávítar Faríseana fyrir það, að þeir séu hið
innra fullir af hræsni og lögmálsbrotum, ráns og óhófs (Mt. 23,28.25).
Syndin er þannig upprunnin í manninum sjálfum, af því hann vantar þann
grundvöll, sem hann getur byggt á breytni að vilja himneska föðurins
(Mt. 7,26n.21). En þrátt fyrir það geta utanaðkomandi áhrif leitt mann til
syndar. Hönd, fótur og auga geta valdið manninum falli (Mk. 10,43nn).
Ohóf og munaðarlífi geta ofþyngt hjörtu manna (Lk. 21,34). Hann kennir
lærisveinunum að biðja um frelsun frá freistingum. En það eru ekki
freistingarnar, sem eru upphaf syndarinnar, heldur hið lága eðli og hinn
veiki vilji, sem lætur undan freistingunum. Það sést á því, að sjálfur Jesús
varð fyrir freistingum, en hann stóðst þær (Mk. 1,13; Mt. 4,lnn; Lk.
22,28, þar talar Jesús sjálfur um freistingar sínar, sbr. Hebr. 4,15).
Þegar kemur til Páls, þá finnur maður aftur á móti ákveðna kenningu
um uppruna syndarinnar. „Syndin kom inn í heiminn fyrir einn mann”
(Ró. 5,12), við fall Adams. Þaðan er hún runnin til allra manna. Páll
heldur hér vitanlega hinni gömlu gyðinglegu kenningu um uppruna
syndarinnar, sem byggð er á sögunni um syndafallið í Genesis 3. Annað
var ekki nærtækara, enda virðist Jesús hafa haldið hugmyndum samtíðar
sinnar um Satan eða Beelsebúl, foringja illu andanna (Mk. 3,22nn; 4,15;
8,33; Lk. 10,18; 13,16, Mt. 10,25). En í því þarf þó ekki að felast nein
kenning um það, að syndin hafi erfst með mannkyninu frá falli Adams.
Miklu fremur lítur út fyrir, að í guðspjöllunum séu freistingarnar taldar
stafa beint frá Satan, án þess að til greina komi fall Adams, og hefur því
kenning Páls um uppruna syndarinnar ekki stoð í guðspjöllunum. En
fyrir Páli er syndin afl, sem hefur búið í holdi mannsins allt frá falli
Adams. Og því verður ekki breytt, nema með því að skapa nýtt mannkyn,
og það nýja mannkyn á uppruna sinn í hinum öðrum Adam, Kristi (Ró.
5,13nn. I. Kor. 15,22, 45). Það er í raun og veru þetta, sem Páli liggur á
hjarta: að sýna fram á, að eins og syndin kom fyrir einn mann og dauðinn
fyrir syndina, þannig kom einnig náðin og lífið fyrir einn mann. Hann er
sér þess alls ekki meðvitandi að vera með neina kenningu um uppruna
syndarinnar.
En þessi röksemdarfærsla Páls hefur samt orðið afdrifarík innan
kristninnar. Því að á henni byggist öll kenning kirkjunnar um erfðasynd.
Fyrstu kristnu guðfræðingarnir í austur-kirkjunni ræddu ekki mikið um
syndina sem gjörspillingu, heldur töldu þeir hana liggja í óskynsemi og
veikleika (Alexandríu-Klemens), eða vera alveg óverulega (Origenes).
Það eru fyrst hinir miklu feður vesturkirkjunnar, Tertúllíanus og
Ágústínus, sem móta kenninguna um erfðasynd í það form, sem hún fékk
í kirkjunni, og í austurkirkjunni náði hún aldrei fótfestu.
Kennig Ágústínusar var á þessa leið: í syndafallinu tapaði Adam frelsi
viljans og hjálp náðarinnar (adjutorium gratiae), sem studdi hann í því að
67