Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1993, Síða 82

Bjöm Magnússon
Næst er að athuga á hverju guðstraust Jesú byggist. Það byggist, sem
annað traust, á þekkingu, þeirri guðsþekkingu, sem hann hafði yfir að
ráða. Vér höfum áður vikið að því, hver var guðshugmynd Jesú: að hann
var hinn himneski, kærleiksríki, almáttugi faðir. Slíkum föður hlaut hann
að treysta. Og hver sá, sem lærir að þekkja þann föður, hlýtur að treysta
honum. Það er engin tilviljun, að eftir því sem guðshugmynd kirkjunnar
fjarlægðist guðshugmynd Jesú, eftir því íjarlægðist hún meir hið einfalda
guðstraust hans, og setti í staðinn flókin kenningakerfi og fastskorðaðar
játningar. En slíkt var fjarri anda Jesú. Honum var það ekki fyrir mestu,
að menn játuðu hann herra sinn, heldur að þeir létu kærleikskraft Guðs fá
óhindraða útrás í miskunnarverkum (sbr. Mt. 7,21. Lk. 6,46). Og hvar og
hvenær sem mennirnir hafa nálgast þá reynslu hins heilaga kærleika, sem
Jesús átti, þá hefur líka trú þeirra fengið á sig eitthvað af þeim blæ
innilegs guðstrausts, sem birtist hjá Jesú.
Af hinu framansagða má nú draga nokkrar niðurstöður um eðli og
upptök trúarinnar. Trúin er persónuleg afstaða mannsins til Guðs, og
lýsir sér sem algjört traust til kærleika hans, sem hins sterkasta máttar í
tilverunni. Hún er því samlíf við Guð, fyrir það, að maðurinn opnar sig
fyrir áhrifum frá Guði, leggur sig fram sem hlýðið verkfæri vilja hans.
Hún er móttaka guðlegs kraftar. „Ósvikin trú er jafnan næmleiki fyrir
hinum lifanda Guði, hin frumlega, sjálfkrafa tilfinning fyrir hinum
ósýnilega grundvelli allrar jarðneskrar veru og viðburða” (Miiller, Gott,
bls. 24). Eins og fyrr segir, byggðist hún á tilfinningu fyrir eigin
vanmætti og óverðugleik, og löngun til að nálgast hinn heilaga (iðrun).
Því má greina í henni þætti svo sem auðmýkt, einlægni, hreinskilni. En
allt er það raunar undirbúningur undir trúna sjálfa: traustið.
Af því leyti, sem traustið byggist á þekkingu, er trúarinnihaldið mikils
virði. En sjálf samsinning hinnar réttu kenningar er ekki trú. Illu
andarnir þekkja hana líka og skelfast. En alla þá, sem elska hið góða, alla
þá, sem finna tilkall gert til hins besta í sjálfum sér, er þeir nema
boðskapinn um hinn kærleiksríka föður allsvaldanda, hlýtur þekkingin að
leiða til trúar í anda Krists, þ.e. trausts. Guðstraustið er þannig upprunnið
af guðsþekkingu. En á það hefur verið lögð of einhliða áhersla í
kristninni, að tileinka sér þá þekkingu með skynsemi sinni. Það er rétt að
vísu, en ekki einhlítt. Því að þekkingin getur einnig, og þarf einnig að
byggjast á reynslu. Þar koma til greina tilfinningar- og viljaatriði ekki
síður en skynsemi. Sú tilfinning gagnvart guðdómnum lýsir sér á
frumstigi sem ótti, en verður á æðra stigi að lotningu og elsku. Og þá er
traustið undirbyggt, þegar sá grundvöllur er lagður í tilfinningalíf
mannsins, jafnframt því sem skilningur hans hefur gripið, eftir því sem
hægt er með mannlegum hugtökum, gæsku Guðs og almátt, og vilji hans
er virkjaður í þágu guðsviljans.
„Trú er ekki aðeins það að trúa einhverju (believe), þó í henni felist
skilningsatriði. Trú er sú vilja framkvæmd, að treysta stjóm ósýnilegs, en
þó vinveittst nálægs máttar, sem vér emm vissir um að er raunveruleiki
fyrir líf vort” (Brown: God, bls. 119).
80