Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Page 211

210
að ná betur utan um hugsun þeirra. Hafi bókin verið ætluð áhugafólki um
heimspeki erlendis hefði þetta verið þeim mun mikilvægara.
Segja má að sú einstaklingsmiðaða nálgun sem bókin fylgir dragi vel
fram megindrættina í hugsun hvers heimspekings, auk þess sem hún er
jafnan vel læsileg, einnig þegar „þungir þankar“ (90) eru til umfjöllunar.
En heimspeki er meira en einstaklingsbundnir hugsuðir. Hún tekur á sig
mynd í samskiptunum þeirra á milli – og yfirleitt felast þau samskipti í
gagnrýni. Það takmarkar því skilning okkar á heimspekingunum ef ekki
er fjallað um þær skoðanir eða kenningar sem þeir hafa verið gagnrýndir
fyrir. Einmitt þar kemur fram hvað það er sem helst truflar í hugsun þeirra
og það er í viðbrögðum þeirra við gagnrýninni sem má helst greina hvaða
hugmyndir þeir eru ekki tilbúnir að gefa afslátt á. Vissulega er ágæta sam-
antekt að finna um viðbrögð við hugmyndum Páls Skúlasonar um gagn-
rýna hugsun (59–62) og minnst er á þau viðbrögð sem pistlar Kristjáns
Kristjánssonar um póstmódernisma vöktu (152). Á hinn bóginn er sem
Vilhjálmur Árnason hafi helst kallað yfir sig gagnrýni samstarfsmanna
sinna fyrir að telja fólk frekar geta gefið lífi sínu merkingu og fyllingu með
því að leita til vina eða sálfræðinga, í trú og list – fremur en í heimspekilega
siðfræði (110). Róbert H. Haraldsson virðist síðan helst hafa verið gagn-
rýndur fyrir skoðanir sínar á hjólreiðum á höfuðborgarsvæðinu (147–149).
Hvorugt er þó það sem helst hefur verið fundið að í skrifum þeirra og því
spurning hvernig standi á slíkri átakafælni og jafnvel tepruskap í umfjöllun
um heimspekinga.
Í framhaldinu
Enda þótt mér sýnist sem almennt hafi tekist að ná yfirlýstum markmiðum
bókarinnar mætti setja markið talsvert ofar í framtíðinni, nú þegar búið er
að framkvæma þessa tilraun til að fjalla um heimspeki síðastliðinna áratuga
á Íslandi. Ef ætlunin er einhvern tímann að skrifa rækilega íslenska hug-
myndasögu um þetta tímabil þyrfti annars vegar að setja hérlenda hugs-
uði í stærra alþjóðlegt samhengi, þar sem það á við. Sjálfsagt hefur áður-
nefnd einangrun fræðasamfélagsins haft sín áhrif en þó sýnist mér mega sjá
mismunandi strauma undanfarinna áratuga birtast í kenningum hérlendra
heimspekinga, s.s. endurvakningu kantískrar eða aristótelískrar siðfræði. Að
því leyti þykir mér greinasafnið ganga full langt í því að líta á íslenska heim-
spekinga sem einangraða og frumlega hugsuði enda þótt mér sé ljóst að það
sé lítið skárra að afgreiða þá sem einskæra fulltrúa mismunandi „isma“.
egill aRnaRson