Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1994, Side 159

MULAÞING
157
Vestfirði en fluttu síðan aðalbækistöðvar sínar til Austfjarða um alda-
mótin.
Hans Ellefsen reisti hvalveiðistöð á Asknesi við Mjóafjörð árið 1901.
Útgerð hans var blómleg og hafði hann margt fólk í vinnu, bæði Norð-
menn og Islendinga. Þegar vinnuafl þraut fyrir austan sendi hann skip
eftir fólki suður á land. Árið 1904 unnu 132 menn í Asknesstöðinni. Það
var fjörugt mannlíf í Mjóafirði á þessum árum, um 900 manns, en 1976
aðeins um 40 manns.
Ári síðar en Ellefsen kom til Mjóafjarðar byrjaði Berg hvalveiðar frá
innri stöðinni svonefndri í botni Mjóafjarðar. Frá Sveinsstaðaeyri við
Hellisfjörð gerði Bull út á hvalveiðar. Ásgeir Ásgeirsson hafði sína stöð
á Svínaskálastekk við Reyðarfjörð og dr. Paul á Fögrueyri við Fáskrúðs-
fjörð.
Hvalveiðar Norðmanna við Austfirði stóðu 12-13 ár. Afli minnkaði og
heimsstyrjöldin fym greip í taumana. Mest mun veiðin hafa verið árið
1902. Fyrstu árin a.m.k. var aðeins spik og rengi hvalanna hirt. Megnið
var flutt út en einnig talsvert upp á Hérað. Þótt þessar veiðar Norðmanna
hafi veitt mörgum íslendingum vinnu var það mála sannast að arðurinn
af veiðunum hvarf úr landi og nýttist íslendingum ekki.
Vélskipaöldin
Upp úr aldamótunum síðustu tók árabátaútgerð að dragast saman en
tími vélbátanna rann upp. Fyrstu vélbátarnir komu á firðina á árunum
1905 og 1906. Þetta voru 6-10 tonna bátar og þeir fyrstu í Reyðarfirði
voru í eigu bænda á Svínaskála og Innstekk (Svínaskálastekk). “Það
gekk svo vel að fiska fyrsta sumarið að heita mátti að mótorbátaveiki
gripi flesta útgerðarmenn,” segir Ásmundur Helgason frá Bjargi í endur-
minningum sínum.
Með vélbátaútgerðinni urðu mikil umskipti á Austfjörðum frá því sem
var þegar menn sóttu sjóinn eingöngu á litlum árabátum. Vélbátarnir
voru þilfarsbátar og þeim var að sjálfsögðu siglt mun dýpra en unnt var
að róa árabátum. Það ber þó að taka fram að árabátaútvegur hélt áfram
lengi eftir þetta.
Ekki leið á löngu uns Austfirðingar tóku að leita suður á bóginn á
vetrarvertíð. Árið 1908 voru gerðir út á Höfn í Homafirði 3 bátar af
Eskifirði. Þar fengu þeir eins góða aðstöðu og unnt var að láta í té. Eftir
að Eskfirðingar höfðu þannig brotið ísinn fyrir vélbátaútgerð frá Höfn
vaknaði áhugi Hafnarbúa sjálfra á því að eignast eigin báta en lítið var