Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2001, Síða 123

Lífgjöf við Aðalból
hafi fundist sem hann hafi þegar unnið
fullnaðar sigur á Hrafnkatli. En hver sent
ástæðan er þá verður því naumast neitað að
Sámur sýnir hér frábæra mannúð og einnig
samúð með þeim ómögum sem voru á
vegunt Hrafnkels og myndu þola mikla
eymd ef hans nyti ekki lengur við.
Þó er augljóst að fjörgjöfin er mein-
gölluð; hún ber ótvírætt vitni um smá-
mennsku þá sem Hrafnkell eignar honum
og Þorbjörn gefur raunar í skyn.13 Með því
að Sámur þykist þyrma lífi Hrafnkels af
umhyggju fyrir ómegðinni á Aðalbóli þá er
ærið kynlegt hve lítið Sámur skammtar
andstæðingi sínum af öllum þeim auð-
ævum sem hann hirti af honum með féráns-
dómi og nauðarsætt. En fyrr í sögunni hafði
skapari hennar laumað inn þeirri hugmynd
að Sámur væri ágjam maður. Þegar Þorkell
spyr Sám eftir sigurinn á alþingi hversu
honum þætti fara þá hlakkar Sámur yfir
niður-lægingu Hrafnkels og bætir við: ‘og
er þetta við mikla fémuni.’ Lífgjöf bendir
til örlætis, en Sámur temprar það við þá
smámennsku að unna framfærslufólki
Hrafnkels ekki nægra efna til að sleppa
undan skorti og jafnvel yfirvofandi
hungursneyð. Gjafir naumra manna eru
sjaldan grandalausar. Sámur tekur við
miklum fémunum á Aðalbóli en tímir þó
ekki að láta heimafólkið þar sem er undir
áraburði Hrafnkels að hafa nóg að bíta og
brenna þegar það er hrakið saklaust í
örbirgð austur fyrir heiði.14
STUDIA ISLANDICA
ÍSLENZK FRÆÐI
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR NORDAL
7
SIGURÐUR NORDAL
HRAFNKATLA
MIT TINEM AUSZUa AUF DEUTSCH
ISAFOI.DARHRENTSMID.IA H.F. - RF.VKJAVlK
EJNAR MUNKSOAAHl) • KAUPMANNAHÖFN
Rit Sigurðar Nordals sem olli straumhvörfum í
hugmyndum manna um söguna.
Gæfuleysi Sáms
Þorkell tekur líknsemi Sáms illa: ‘Eigi
veit eg hví þú gerir þetta; muntu þessa mest
iðrast sjálfur er þú gefur Hrafnkatli líf.’
Vestur í Þorskafirði undir sögulok tekur
Þorgeir í sama streng: ‘Og hefir það farið
eftir mínum hugþokka, þá er þú gafst
13’Hafði hann í hug sér að hann skyldi leiða smámönnum að sækja mál á hendur sér.’ Ummæli Þorbjamar að Sámur sé
‘gjarn á smásakar’ hníga í sömu átt og einnig svofelldur dómur: ‘Því verður engi uppreist yðar ungra manna að yður vex
allt í augu; hygg eg að engi maður muni eiga jafn mikil auvirði að frændum sem eg.’ Þegar Sámur telur Þjóstarssyni
‘vera litla í skapi’ virðist hann vera að fella dóm um sjálfan sig eftir alkunnri aðferð sem Alexanders saga (26) orðar á
þessa lund: ‘En svo gerir oft vondur maður að hann bregður því öðrum er hann veit á sjálfan sig.’
14Fornsögur geta um sundurleitar lífgjafir, og nú skal tveggja getið sem eru mjög ólíkar því sem gerðist í Hrafnkels sögu.
í Vatnsdœlu særir Þorsteinn Ketilsson Jökul jarlsson stigamann banasári; Jökull á kost á því að hefna sín, en þó gefur
hann Þorsteini líf og ræður honum að fara á fund jarls og sættast við hann. Málum lýkur á þá lund að jarl gefur honum
einnig líf og í þokkabót dóttur sína til eiginorðs; með slfku móti verður jarl tengdafaðir sonarbana síns, og dóttir hans
giftist bróðurbana sínum.
121