Gerðir kirkjuþings - 2008, Síða 17

17

Hlutdeild kirkjunnar í uppeldi og fræðslu, menningu og mannlífi er flestum kunn og hefur
sannarlega verið virt og metin og þökkuð. Þegar Skálholt var hafið til vegs og virðingar
að nýju og afhent Þjóðkirkjunni til eignar og umsjár 1963 sagði Bjarni Benediktsson
kirkjumálaráðherra að það væri gert í þakkar skyni fyrir „ómetanlegan þátt kirkjunnar í
mótun íslenskrar menningar og þróun hennar á hverju sem hefur gengið.“ Tuttugu árum
síðar, á vígsluafmæli Skálholtskirkju, minntist biskup Íslands, herra Sigurbjörn
Einarsson, þess að hér hefði verið ein kirkja í landi í nær þúsund ár, engin ný kirkja hefði
verið stofnuð á Íslandi þegar Gissur Einarsson settist að stóli í Skálholti í umróti
siðaskipta. Hann sagði jafnframt: „Við engan skal metast um eitt eða neitt. En samhengi
íslenskrar kirkjusögu mætti vera augljósara hér í Skálholti en á öðrum stöðum. Dóm-
kirkjan hér rís jafnt á moldum þeirra allra, hvort sem er höfundur Hungurvöku eða Oddur
Gottskálksson, Þorlákur helgi eða meistari Jón. Ég vil sjá þá saman fyrir þessu altari.“

Þessi var vilji Sigurbjörns biskups – að sjá þá saman fyrir einu altari – og þessi er vilji
Þjóðkirkjunnar – að standa öllum opin hvenær og hvar í landi sem er. Kirkjan hefur
skynjað æðaslög samtímans og kostað kapps um að virða og meta mismunandi sjónarmið
og tilfinningar. Afstaða hennar til málefna samkynhneigðra má vera dæmi um þetta þótt
sumum hafi á stundum þótt kirkjuskútan helst til hægfara. Kirkjuþing samþykkti í fyrra
viljayfirlýsingu um það að prestum Þjóðkirkjunnar, sem eru vígslumenn að lögum, yrði
heimilt að staðfesta samvist einstaklinga af sama kyni og fá þeim þannig í hendur þau
borgaralegu réttindi, sem áður þurfti að sækja í hendur veraldlegra vígslumanna. Þetta
hefur nú verið í lög leitt af Alþingi og Þjóðkirkjan hefur með afstöðu sinni skipað sér í
hóp þeirra lútersku kirkna um heimsbyggðina, sem lengst ganga í því að meta stöðu
samkynhneigðra til jafns við stöðu annarra. Hún vill þannig sjá alla saman fyrir einu
altari eins og Sigurbjörn biskup kallaði eftir. Nú bregður hins vegar svo við að ýmsir
ganga fram fyrir skjöldu, nokkrir prestar Þjóðkirkjunnar þar á meðal, og telja það
mannréttindabrot að ekki skuli vera ein hjúskaparlög í landi hér, hátt er hrópað að engan
afslátt megi veita af mannréttindum. Það er stórt orð Hákot - og stundum betra að temja
sér hógværð á tungu. Það sjá allir sanngjarnir menn að samkynhneigðir njóta ná-
kvæmlega sömu réttarstöðu í Þjóðkirkjunni og allir aðrir. Þótt sumum kunni að þykja
betur við hæfi – og það er spurning um smekk og orðsifjafræði – að hafa ein hjúskaparlög
mega menn ekki hætta að sjá skóginn fyrir trjám. Það getur ekki verið brot á
mannréttindum eða afsláttur af mannréttindum að veita einum hópi nákvæmlega sömu
réttindi og öðrum hópi þótt það sé gert með tvennum lögum eða mismunandi orðalagi. Þá
er hugtakið mannréttindi farið að merkja eitthvað allt annað en liggur til grundvallar
alþjóðlegum mannréttindasáttmálum og stjórnarskrárákvæðum um jafnrétti og
mannréttindi.

Góðir áheyrendur.

Ég sagði áðan að sjálfsstjórn kirkjunnar hefði aukist verulega á starfstíma Kirkjuþingsins
undangengna hálfa öld. Þáttaskil urðu í þeim efnum fyrir rúmum áratug þegar sett voru
lög nr. 78/1997 um stöðu, stjórn og starfshætti Þjóðkirkjunnar. Þá urðu straumhvörf í
skipulagi kirkjunnar og sjálfstæði hennar gagnvart ríkisvaldinu var aukið verulega um
leið og Kirkjuþing fékk það vandasama hlutverk að vera í raun lifandi og leiðandi