Orð og tunga - 01.06.2017, Blaðsíða 71

Ásta Svavarsdóttir: „annaðhvort með dönskum hala eða höfði“ 61
Útgáfuár Útgáfustaður Fjöldi dæma Hlutfall af hverjum 10.000 orðum
1875 Reykjavík 134 15Annars staðar 48 9
1900 Reykjavík 792 64Annars staðar 358 39
Alls 133216 37
Tafl a 3. Fjöldi dæma um aðkomuorð og hlutfall þeirra af hverjum 10.000 lesmáls orð-
um í blaðatextum eft ir útgáfuári og útgáfustað. Aðrir staðir en Reykjavík eru Akur-
eyri, Ísafj örður og Seyðisfj örður samanlagt.
Samkvæmt niðurstöðunum voru dæmi um aðkomuorð rífl ega sex falt
fl eiri í aldamótablöðunum (alls 1.150) en þeim sem komu út ald ar-
fj órðungi fyrr (alls 182). Aft ur á móti jókst umfang þeirra sem hlutfall
af textunum í heild heldur minna því það rétt tæplega fj órfaldaðist á
tímabilinu, úr 13 í 53 af hverjum 10 þúsund orðum.16
Umfang slíkra orða eft ir útgáfustað blaðanna var sömuleiðis mis-
munandi. Tafl a 3 sýnir að hlutfall aðkomuorða var talsvert hærra í
Reykja víkurblöðunum en samanlagt í blöðum sem komu út annars
staðar á landinu og á það við um bæði árin. Í heild var hlutfallið
0,44% í Reykjavík en 0,28% annars staðar. Niðurstöðurnar virðast því
styðja þá skoðun að erlend áhrif hafi verið meiri í Reykjavík en út um
land. Þegar betur er að gáð kemur þó í ljós að hlutfallslegur fj öldi að-
komu orða var talsvert mismunandi eft ir stöðum á landsbyggðinni.
Hann var minnstur í Akureyrarblöðunum (tæp 0,2%) og á Ísafirði var
hann líka minni en í Reykjavík (tæplega 0,3%). Aft ur á móti reyndist
ekki vera neinn munur á hlutfallslegum fj ölda aðkomuorða í blöðum
frá Seyðisfirði og Reykjavík. Heildarmyndin er því svolítið fl óknari
en Tafl a 3 gefur til kynna og þegar blöðin eru skoðuð hvert fyrir sig
kemur í ljós talsverður innbyrðis munur á þeim óháð útgáfustað og
útgáfuári. Mynd 2 sýnir þett a ágætlega.
16 Athugulir lesendur taka eft ir að dæmafj öldinn í töfl unni (1.332) samsvarar ekki
fylli lega þeim fj ölda sem tilgreindur var í meginmálinu á undan („tæplega 1.250
dæmi“, sbr. 4.3.1). Munurinn skýrist af aðferðinni sem beitt var við út reikn inga á
hlutfalli að komu orða í textunum í heild. Sum hugtök voru tvíyrt (t.d. schles wig-
holsteinsk courant, pointlace broderí og pund sterling) eða voru a.m.k. stund um rituð
í tveimur orðum (t.d. Good Templarstúka í einu tilviki af fl eirum). Lægri talan fæst
þegar slík hugtök eru talin sem ein heild. Hærri talan sýnir aft ur á móti fj ölda
lesmálsorða (eininga í texta með bili á undan og eft ir) þar sem ofan greind dæmi
og önnur hliðstæð voru talin sem tvö orð hvert. Þar sem umfang að komu orða var
reiknað sem hlutfall af heildarfj ölda lesmálsorða í textunum þótt i eðli legra að nota
þá aðferð í útreikningum.
tunga_19.indb 61 5.6.2017 20:27:39