Orð og tunga - 01.06.2017, Blaðsíða 21

Alda B. Möller: Íslenskukennsla í Bessastaðaskóla … 11
Heimskringlu Snorra Sturlusonar á latínu og þetta þýddu þeir og
skrifuðu á íslensku.9 Í næsta tíma var farið yfir stílana, annaðhvort
þannig að kennari las réttan texta og nemendur lagfærðu hjá sér eða þá
að kennari leiðrétti stílana og útskýrði athugasemdir. Að þessu loknu
las kennarinn íslenskan texta Snorra í Heimskringlu og lét nem end-
ur skrifa hann í bækur sínar sem fyrirmynd hins íslenska sögustíls.
Í efri bekk var tveimur tímum varið vikulega í að þýða latneska og
danska texta á íslensku en í þriðja tímanum las kennarinn íslenskan
texta „fullan af villum“ og lét nemendur velta fyrir sér orðavali og
stíl og var þeim þá ætlað að lagfæra eða breyta eftir smekk. Kennari
fór síðan yfir og vakti athygli nemenda á muninum á grófu máli
og vönduðu máli, eða með orðum Guttorms: „herved sögt at giöre
dem opmærksomme paa Forskællen imellem det platte og det vær-
dige i Sproget“. Þá benti hann þeim á stílbrigði sem ekki væru við
hæfi og önnur sem væru málinu eðlileg. Hann benti þeim einnig á
beygingarleg sérkenni íslenskunnar í þýðingum úr dönsku og latínu.
Síðar um haustið las kennari nemendum danska og latneska texta
úr mannkynssögu og landafræðiritum og lét þá þýða eða endur rita
efni þeirra á íslensku. Þá var farið að lesa úr Paradísarmissi Miltons
í þýðingu Jóns Þorlákssonar á Bægisá en tvær fyrstu bækur verks ins
höfðu komið út á íslensku í Danmörku nokkrum árum fyrr á veg-
um Lærdómslistafélagsins (sbr. Pál Valsson 1996:231). Um þýð ing-
una notaði Guttormur lýsinguna „den Meesterlige Islandske Over-
sætt else af Miltons tabte Paradis“ en nemendur spreyttu sig á að
skrifa íslenskan texta í óbundnu máli úr þýðingunni. Texta nemenda
leið rétti kennari með þeim og leitaðist við að kenna þeim muninn
á bundnu og óbundnu máli og sýna fegurð ljóðsins. Guttormur las
þeim einnig íslenskan texta Snorra Sturlusonar og texta úr ritum Lær-
dómslistafélagsins sem var þýðing Sveins Pálssonar læknis á ritgerð
um náttúrufræði (Sveinn Pálsson (þýð.) 1789:175–264). Loks setti hann
þeim fyrir ritgerðarefni í íslensku er byggðist á grískum goðsögnum
þar sem nemendur áttu að greina orsakir og afleiðingar atburða.
Nem endur skiluðu þessu með góðum vitnisburði. Í jólaleyfinu fengu
þeir sem styst voru komnir í námi það verkefni að þýða kafla úr rit-
um Ciceros á íslensku en þeir sem betur voru settir áttu að skrifa
rit gerð um fagurbókmenntir í heiðnum sið. Þýðing Paradísarmissis
9 Bókin var að líkindum sú útgáfa er fyrst kom út 1777 þar sem íslenskur texti,
danskur og latneskur birtust hlið við hlið. Bókin hét: Heimskringla edr Noregs
konungasögor /af Snorra Sturlusyni = Snorre Sturlesons Norske Kongers Historie =
Historia regum Norvegicorum.
tunga_19.indb 11 5.6.2017 20:27:30