Saga - 2010, Side 58

Allt ber þetta merki þess að hér eru á ferðinni leifar annars kon-
ar stjórnfyrirkomulags en stjórnarskráin mælir í raun og veru fyrir
um. Staðfesting forseta og ráðherra á lögum með sérstakri undirrit-
un er því órökrétt og stjórnskipuleg tímaskekkja. Gamla hugmynda -
fræðin um að Alþingi og framkvæmdarvaldið fari saman með lög-
gjafarvaldið er hreinlega úrelt. Fyrir þá sök er réttast að afnema það
ákvæði og önnur sem því tengjast.
Það væri í bestu samræmi við þingræðisskipulagið að forseti
Alþingis undirritaði lög og staðfesti þau. Með því væri hann fyrst og
fremst að votta að þau hefðu verið sett á stjórnskipulega réttan hátt
og tilkynna um gildistöku þeirra. Lagasetningarvaldið er hjá Alþingi
og eftir atvikum hjá þjóðinni. Ástæðulaust er að blanda öðrum þar í,
jafnt að formi sem efni. Það ruglar og veikir stjórnskipunina.
Þingræðisskipulagið kallar hins vegar á að menn leiði hugann að
annars konar stjórnskipulegu jafnvægi en stóð mönnum næst þegar
valdahlutföll konungs og þjóðþings voru ákvörðuð fyrir meira en
eitthundrað og sextíu árum. Það er valdajafnvægið á milli stjórnar-
meirihluta og stjórnarandstöðu á Alþingi á hverjum tíma.
Jafnvægisleysið í stjórnskipuninni felst ekki í því að það halli á
löggjafarvaldið í heild sinni gagnvart framkvæmdarvaldinu. Meiri -
hluti löggjafarvaldsins stýrir einfaldlega framkvæmdarvaldinu og
hefur þar öll ráð. Staða stjórnarandstöðunnar á Alþingi er hins vegar
of veik. Það veldur því aftur að eftirlits- og aðhaldshlutverk Al -
þingis er ekki jafnsterkt og æskilegt væri.
Verði horfið frá þeim úrelta sið að láta formlega gildistöku laga
byggjast á undirritun framkvæmdarvaldshafa leysast þau vandamál
sem nú fylgja 26. gr. stjórnarskrárinnar af sjálfu sér. Það opnar á hinn
bóginn möguleika á að efla Alþingi með því að styrkja hlut stjórnar -
andstöðunnar að sama skapi sem vald flyst frá forseta.
Úr því ójafnvægi sem nú ríkir á Alþingi má þannig að hluta til
bæta með því að færa gildandi synjunarvald forsetans til tiltekins
minnihluta á löggjafarþinginu. Hann gæti þá kallað eftir þjóðar-
atkvæði um samþykkt lagafrumvarp ef sýnt þætti að mikil skil væru
á milli stjórnarmeirihlutans og þjóðarinnar. Að baki slíku valdi væri
tvímælalaust ríkari pólitísk ábyrgð en stjórnskipulega ábyrgðarlaus
forseti ber.
Breyting af þessu tagi var gerð með nýju grundvallarlögunum í
Danmörku 1953. Markmiðið með henni var einmitt að treysta stöðu
minnihlutans eftir að deildaskipting þingsins var afnumin. Um leið
og slík skipan hefur augljósa skírskotun til þess að valdið er frá fólk-
ragnheiður kristjánsdóttir58
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:53 Page 58