Saga - 2010, Page 61

davíð ólafsson
Textinn á tíma fjöldaframleiðslu sinnar
Rannsóknir á handritamenningu síðari alda
Fræðimenn í ýmsum greinum og víða um lönd hafa á síðustu tveimur ára-
tugum greint hvernig handrituð miðlun hafi gegnt mikilvægu hlutverki í
bóklegri menningu árnýaldar og nýaldar og að tilkoma prentverks á 15. og
16. öld hafi fráleitt leyst handritun af hólmi sem farveg sköpunar, tjáningar
og miðlunar. Í greininni er þróun íslenskra rannsókna á handritamenningu
síðari alda sett í samhengi við nýlegar rannsóknir á stöðu handritaðrar
miðlunar í evrópu og víðar á tímum prentvæðingar og samspili þessara
tveggja miðla, prents og handritunar. Um leið og spurningarmerki eru sett
við hugmyndir um sérstöðu íslenskrar bókmenningar að þessu leyti er vikið
að því sem íslensk handrit síðari alda og menningarsögulegar rannsóknir á
framleiðslu, dreifingu og neyslu þeirra hafa fram að færa við ört vaxandi
alþjóðlegt rannsóknasvið. Meginkenning greinarinnar er sú að rétt sé að líta
á textamiðlun árnýaldar og nýaldar sem fjöl-miðla (e. polymedia) fremur en að
prentmenning hafi verið ríkjandi.1
Bókmenning úr skugga nývæðingar
Sú skoðun hefur lengi verið útbreidd að Íslendingar hafi lengur og í
meira mæli en aðrar þjóðir haldið í þann sið að afrita texta af ýmsu
tagi, líkt og tíðkaðist um alla evrópu á síðmiðöldum. Jón Helgason
prófessor orðaði þessi viðhorf skilmerkilega í riti sínu Handritaspjall
um miðja síðustu öld:
Úr því að kemur fram á 16du öld verður það í nágrannalönd-
um Íslands úrelt starfsaðferð að skrifa upp bækur, þær voru
prent aðar og dreifðust þannig meðal manna á miklu auðveld-
ari hátt en fyrr. en í þessu efni, eins og ýmsum öðrum, héldu
Saga XLVIII:1 (2010), bls. 61–97.
G R e I N A R
1 Greinin byggir á rannsóknarverkefninu „Sighvatur Grímsson Borgfirðingur og
handritamenning 19. aldar“ sem styrkt var af RANNÍS á árunum 2005–2007.
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:53 Page 61