Saga - 2010, Side 92

staklings og samfélags í hverju tilviki fyrir sig. Í þessum hluta rit-
gerðarinnar eru reifaðar hugmyndir um fjölþætt hlutverk handrita
í menntun og menningu 19. aldar á Íslandi og hinar óformlegu
brautir hennar í samhengi við hin stofnanavæddu kerfi formlegrar
menntunar og prentaðrar útgáfu.83
Fyrsta lífsskeiðið sem er tekið til athugunar eru bernska og ung-
lingsár Sighvats á Akranesi þar sem hann bjó fram undir tvítugt. Á
þeim tíma hlýtur Sighvatur grunnmenntun á vettvangi heima fræðsl -
unnar og stígur í kjölfarið mjög ákveðin skref í þá átt að afla sér sjálf-
ur frekari bóklegrar færni og þekkingar. Grunnfærni í lestri og skrift
er fyrsta viðfangsefnið í því ferli sjálfsmenntunar sem þar er hafið,
auk þess sem handritað efni af ýmsu tagi gegnir lykilhlutverki
þegar Sighvatur ákveður sem ungur maður að leita sér frekari sjálfs-
menntunar eftir hin formlegu lok uppfræðslunnar við fermingu.84
elstu uppskriftir sem varðveittar eru með hendi Sighvats eru frá
unglingsárum hans á Akranesi og gefa þær vísbendingar um lifandi
staðbundna bókmenningu sem hann nýtir sér óspart.
Tengsl sjálfsmenntunar og handritamenningar eru einnig mið -
læg í umfjöllun um tímabil vinnumennsku í lífi Sighvats Borg -
firðings. Árið 1859 yfirgaf Sighvatur fæðingarstað sinn á Akranesi
og var um áratugar skeið í vinnumennsku til lands og sjávar á og
við Breiðafjörð. Í Flatey kynntist Sighvatur sagnaritaranum og
alþýðu fræðimanninum Gísla konráðssyni (1787–1877) og hafði vin-
skapur þeirra mikil og varanleg áhrif á ritstörf hins fyrrnefnda þrátt
fyrir hálfrar aldar aldursmun. Athugun á þessu tímabili í lífi Sig -
hvats leiðir í ljós að handritamenning var frjór og virkur vettvang-
ur sjálfsmenntunar í samfélagi þar sem formleg menntun var í lág-
marki fyrir þorra þjóðarinnar. Þetta hafi ekki síst átt við um vinnu-
mennskutímabilið sem var að heita má fastur þáttur í lífsferli ungs
fólks af bændastétt, líkt og í tilfelli Sighvats.85
Þriðja lífsskeiðið sem tekið er sérstaklega til athugunar í rit-
gerðinni eru fyrstu búskaparár Sighvats, þau sem hann var leiguliði
á smábýlinu klúku í Bjarnarfirði á Ströndum.86 Þá má segja að
Sighvatur sé fullnuma í „iðn“ sinni og allan þann tíma sem hann býr
á klúku höfðu hann og fjölskyldan viðurværi sitt mestmegnis af
davíð ólafsson92
83 Hér er fjallað um grunnmenntun og útgáfu á prentuðu efni sem stofnanavædd
kerfi þótt hvort tveggja hafi vissulega verið í skötulíki á Íslandi á 19. öld.
84 Sjá Davíð Ólafsson, Wordmongers, bls. 124–139.
85 Sjá Davíð Ólafsson, Wordmongers, bls. 140–159.
86 Sjá Davíð Ólafsson, Wordmongers, bls. 160–180.
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:53 Page 92