Saga - 2010, Qupperneq 166

Niðurstaða: Því er minnisblað Florins skrifað í fullvissu þess að
komintern ákveði framvindu málsins: Sósíalistaflokkurinn var
stofnaður og því hlýtur það að hafa verið vilji kominterns.3
Skilningur Þórs er þá sá að Florin hafi sent hlutlausa (eða svo til hlut-
lausa) fyrirspurn til Dimitrovs og gert ráð fyrir að hann sam þykkti
stofnun Sósíalistaflokksins eða kæmi boðum um annað til íslensku
kommúnistanna. Þar sem engar heimildir eru um að Dimitrov hafi
ekki samþykkt hana, og ekki hafa fundist heimildir um að hann hafi
sent nein boð til Íslendinganna, hljóti hann að hafa verið samþykkur
flokksstofnuninni. Þór virðist því líta svo á að réttur skilningur á
minnisblaðinu felist í að átta sig á hvernig það samræmist og leiði af
forsendunni, þeirri að óhugsandi sé að komm únista flokkur Íslands
leggi sjálfan sig niður og stofni nýjan flokk án samþykkis kominterns.
Þetta er æði skrítin röksemdafærsla. Heimildin missir í raun allt
sjálfstætt gildi samkvæmt henni. Túlkun hennar ræðst af fyrirfram-
gefnum hugmyndum um atburðarás og orsakatengsl. Væri þessari
reglu almennt beitt við túlkun heimilda gætu heimildir aldrei af -
sannað viðteknar skoðanir, en hlytu alltaf að staðfesta þær. Verkefni
fræðimannsins væri þá að leysa yfirborðsmótsagnir á milli heimilda
og viðtekinna staðreynda.
Þetta er að sjálfsögðu rökleysa, sem ólíklegt er að Þór haldi fram
viljandi. Hins vegar hlýtur maður að skoða bæði forsendu og niður -
stöðu röksemdafærslunnar og spyrja tveggja spurninga:
er forsendan sönn? Það er að segja: er rétt að sjálfstæð ákvörð-
un kFÍ (án samþykkis kominterns) um að leggja komm únista -
flokkinn niður og stofna Sósíalistaflokkinn sé óhugsandi?
Leiðir niðurstaðan af forsendunni? Það er að segja: ef sjálf -
stæð ákvörðun kFÍ (án samþykkis kominterns) er óhugsandi,
er þá óhjákvæmilegt að draga þá ályktun að komintern hafi
stutt stofnun Sósíalistaflokksins?
jón ólafsson166
sinna“ (bls. 179). Þór vísar hér til greinar sinnar, „eftir skilyrðum kominterns.
Stofnun Sameiningarflokks alþýðu – Sósíalistaflokksins 1937–1938“, Saga XLVI:2
(2008), bls. 17–55. Hún er svar við upphaflegri grein minni.
3 orðalag Þórs: „Hann [Florin] gætti þess vandlega … að leggja það ekki beinlín-
is til að komintern beitti sér gegn stofnun Sósíalistaflokksins heldur vísaði hann
málinu í raun til yfirboðara síns. … Í orðalagi Florins fólst ekki aðeins að hann
væri að vísa beiðni flokksins til ákvörðunar Dimitrovs, heldur jafnframt vissa
um að komintern ákvæði hvort áform íslenskra kommúnista næðu endanlega
fram að ganga. Það var í samræmi við bréflega ósk þeirra, þótt Florin fyndist —
eða léti sem sér fyndist — að þeir hefðu gengið of langt í því að segja klofning
Alþýðuflokksins óhjákvæmilegan“ (bls. 178 og 180).
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:53 Page 166