Saga - 2010, Page 204

frömuða vestanhafs um sama leyti, sem og síðari tíma kvennaguð fræð inga,
réttindabaráttu og kærleiksþjónustu Ólafíu Jóhannsdóttur (1863–1924),
trúarleg viðhorf eins og þau komu fram í störfum tveggja fyrstu kvennanna
sem sátu á Alþingi, Ingibjargar H. Bjarnason (1869–1941) og Guðrúnar
Lárusdóttur (1880–1938), og loks viðhorf til ástarinnar, hjónabandsins og
samskipta kynjanna í skáldsögum kristínar Sigfúsdóttur (1876–1953).
krónó lógía ræður niðurröðun greinanna eins og kann að virðast eðlilegt. Á
því er þó einn galli. Frá mínum bæjardyrum séð hefði farið betur á því að
ítar leg og greinargóð yfirlitsritgerð kristínar Ástgeirsdóttur hefið komið
númer tvö í röðinni. Þannig hefði verið lagður guðfræðilegur og sögulegur
grunnur að öllu efni bókarinnar og ritgerð kristínar notið sín betur.
eðli bæði kristinnar trúar/kirkjunnar og kvennahreyfingarinnar er slíkt
að við rannsóknir á þeim verður að samhæfa ýmis sjónarhorn. Í flestum rit-
gerðunum færi þannig vel á að samþætta hugmynda- og félagssöguleg
efnis tök. Víða hefur það verið gert og tekist vel. Í annars skilmerkilegri grein
Nínu Leósdóttur vantar þó hið félagssögulega sjónarhorn og kann það að
valda því að henni verður minna úr prédikun Helga G. Thordersen (1794–
1867) en efni standa til. Hún skýrir áherslurnar hugmynda- eða guð fræði -
sögulega með tilvísun til „nýlúthersku“ sem þó er ekki skilgreind frekar.
Ýmislegt í orðfæri prédikunarinnar sem Nína dregur fram skýrist þó ekki af
„nýlúthersku“. Hún bendir þannig á að Helgi ræði um karlinn sem fyrir-
vinnu sem kemur þreytt heim eftir erfiðan vinnudag en konuna sem njót-
anda fyrirvinnunnar (bls. 70–72, 81). Hvernig stendur á að Helgi talar
svona? Þetta er ekki orðfæri sem passar fyrir húsbændur á hefðbundnu
bændaheimili í íslenskri sveit. Mótast orðræðan e.t.v. af því að Helgi þjónaði
í Reykjavík frá 1835? Þá voru íbúar höfuðstaðarins að vísu aðeins 640. Á
mölinni voru atvinnuhættir þó aðrir en til sveita. Heimilisgerðin og hlut-
verkaskipting kynjanna innan hjónabandsins var einnig að breytast. Hér
hefði félagssöguleg pæling þannig leitt í ljós að Helgi hefur líklega verið
furðu „kontextuell“ í boðun sinni. erla Hulda Halldórsdóttir er nær því að
draga fram staðbundinn breytileika („kontextualítet“) í þeim hjónavígslu -
ræðum sem hún kannar (bls. 96).
Bókin veitir prýðilega innsýn í fyrra skeið íslenskrar kvennahreyfingar
eða frá því barátta fyrir réttindum kvenna hófst og fram um það að hús -
mæðrahugmyndafræðin tók yfir á 3. áratug 20. aldar. Má af öllum rit-
gerðunum draga margvíslega lærdóma sem gagnast vel í íslenskri kirkju-
sögu og á ýmsum öðrum sviðum. Torvelt er að draga þetta fjölbreytta efni
saman í heildstæða mynd eða niðurstöðu enda þess vart að vænta af svo
fjölbreyttu ritgerðasafni. Frá sjónarhorni almennrar kirkjusögu er athyglis-
vert að hugleiða þá túlkun Arnfríðar Guðmundsdóttur að jákvætt samband
hafi verið milli þeirra tveggja afla sem eru í brennipunkti ritsins, þ.e.
kvennahreyfingarinnar og lútherskrar kristni, en þó með uppstyttum. Hún
bendir þannig á að siðaskiptahreyfingin hafi skapað konum svigrúm í önd-
verðu og síðar hafi guðfræði Lúthers m.a. greitt konum leið að prestsemb-
ritdómar204
Saga vor 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 11.5.2010 12:54 Page 204