Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Page 51

S n a r a n
TMM 2010 · 1 51
hafi ofboðið „klámið“ í Dægurvísu. En þetta var jú árið 1965, frelsi til
ásta og kynlífs var ekki alveg komið í tísku og alls ekki í sveitum lands­
ins, ja, nema þá helst í fjárhúsunum. Mamma víkur að þessum viðhorf­
um í bréfi til ömmu:
Sjálf viðurkenni ég ekkert klám í þeirri bók, eða neinu sem ég hef skrifað til
þessa, þó að samlíf karls og konu verði ekki umflúið, ekki fremur í bók af þessu
tagi, en í sjálfu lífinu. En aldrei mun Dægurvísa teljast til „djarfra bókmennta“
og ekki ætlað það hlutverk.
En hafi sveitungum, og eflaust einhverjum fleirum, ofboðið orðfæri
Dægurvísu þá keyrði um þverbak þegar Snaran kom út 1968. Svo mátti
skilja á skólasystkinum mínum að annað eins orðbragð hefði aldrei sést
eða heyrst. „Það var að koma út bók eftir mömmu þína, full af klámi og
blótsyrðum“, sagði bekkjarbróðir minn fyrirlitlega. Ég var óttalegur ætt­
leri í æsku, ósköp léleg að svara fyrir mig og berjast fyrir rétti mínum,
eins og mitt fólk er þó frægt fyrir. Ég var oft miður mín yfir því að vera
úr kommúnistafjölskyldu og kannski líka yfir skriftastússi mömmu. Þó
voru tilfinningar mínar nokkuð mótsagnakenndar, því ekki var allt
neikvætt sem fylgdi þeirri athygli sem bækurnar hennar fengu. Það
streymdu til okkar gestir á sumrin, þekktir rithöfundar, listamenn og
blaðamenn. Þannig sá ég aðra hlið á frægð mömmu en þá neikvæðu sem
sum skólasystkin mín miðluðu mér að heiman frá sér. Eftir því sem
kaldastríðshugsunin dofnaði, breyttist einnig afstaða sveitunganna til
mömmu og trúlega muna fáir nú til dags eftir þessu viðhorfi sem hér
hefur verið lýst, aðrir en við systkinin. Í janúar 1969 sendi mamma bók­
ina til til ömmu minnar. Í bréfinu sem fylgdi segir hún:
Ég sendi þér bókina mína, þó hún fái víst slæma dóma, eins og ég reyndar vissi
fyrir, einnig að hún myndi naumast afla mér vinsælda. Sennilega hefir þú lítið
gaman af að lesa hana, en ég hef náð mínum tilgangi með henni og finnst sjálfri
að hún sé vel heppnuð, enn sem komið er. Hvað orðbragðinu viðvíkur, þá er það,
eins og raunar flest í bókinni, tekið úr því lifandi orðasafni, sem ég hef að mestu
notast við í mínum bókum, sé það „ljótt“ er sökin ekki mín, í þessu tilfelli var
það óhjákvæmilegt, engu síður en málfar fólksins í Dægurvísu, til að staðfesta
þær myndir sem upp er brugðið í þeim veruleik sem til meðferðar er. Og raunar
finnst mér að ég þurfi engan að biðja afsökunar, síður en svo, því viljandi geri ég
engum rangt til. En ég hef ekki ætlast til neinnar kjassmælgi af lesendum fyrir
Snöruna, enda ekki fengið, síður en svo. Samt sendi ég hana mínum nánustu og
við þig get ég sagt, mamma mín, umbúðirnar á Snörunni og Dægurvísu (þ.e.a.s.
formið) eru ólíkar, en kjarninn er hinn sami …