Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Síða 99

R ý n t í r ú s t i r n a r
TMM 2010 · 1 99
Ef frá er talin umfjöllun Jóns Ólafssonar um Hrunið sáu ritdómarar
ekki ástæðu til að hnýta í bók Guðna fyrir afstöðuleysi eða fyrir að leit­
ast við að lýsa atburðarásinni frekar en að greina hana.8 Fékk hún
hvarvetna hina bestu dóma.
Þær umsagnir eru raunar í samræmi við þá mælistiku sem einkum
hefur verið lögð á hrunsbækur ársins 2009: hvort og þá hvaða uppljóstr­
anir þær hafi að geyma. Kynning á bókunum og fjölmiðlaumfjöllun
hefur að langmestu leyti miðast við að þýfga höfundana um nýjar og
áður óbirtar upplýsingar – frekar en að velta því fyrir sér hvort viðkom­
andi bækur hafi að geyma frumlegar túlkanir eða leitist við að setja áður
þekktar staðreyndir í nýtt samhengi.
Þótt Guðna Th. Jóhannessyni hafi ef til vill gengið það helst til með
skrifum sínum að búa til hlutlausa skýrslu, voru hvatir ýmissa annarra
hrunsbókahöfunda talsvert aðrar. Kúnstugar andstæður má sjá í tveim­
ur þessara bóka: Fljótandi að feigðarósi eftir Ólaf Arnarson og Umsátr-
inu eftir Styrmi Gunnarsson. Báðir hafa það meginmarkmið að leita
sökudólga á óförunum og hvítþvo um leið sína menn. Ólafur tekur þann
pól í hæðina að íslenskir bankamenn hafi verið harlaklókir – jafnvel
einhverjir þeir bestu í heimi – en orðið fyrir óviðráðanlegum utanað­
komandi áföllum, auk þess sem Davíð Oddsson hafi staðið í sífellu og
skvett olíu á eldinn. Styrmir telur á hinn bóginn að íslensku banka­
mennirnir hafi verið undirförlir lygamerðir sem orðið hafi fórnarlömb
eigin græðgi, þrátt fyrir hetjulegar tilraunir Davíðs Oddssonar til að
afstýra slysinu.
Hætt er við að ásakana­ og málsvarnarbókmenntir þessara missera
eldist illa og verði léttvægar fundnar í framtíðinni. Að sumu leyti minna
þær á þá bókmenntagrein sem vikið var að hér að framan – karlagrobbs­
bækur gamalla stjórnmálamanna sem hefna þess á bókfelli sem hallaðist
á Alþingi. Sagnfræðinemar næstu áratuga munu því ekki eiga sjö dag­
ana sæla.
Ó ljúfa líf
Sérstæðasta og að mörgu leyti áhugaverðasta hrunsbókin er hins vegar
rit Ármanns Þorvaldssonar, sem var forstjóri Lundúnadeildar Kaup­
þings. Bókin var skrifuð á ensku og gefin út í Bretlandi undir heitinu
Frozen Assets: How I Lived Iceland’s Boom and Bust, en á íslensku nefn­
ist hún Ævintýraeyjan: Uppgangur og endalok fjármálaveldis.
Ármann er enn sem komið er hæst setti einstaklingurinn úr hinu
fallna íslenska bankakerfi til að segja sögu sína á prenti og ólíklegt verð­