Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Síða 109

TMM 2016 · 2 109
Valentin Dezalle
Unglingsdrengurinn
og prestarnir
H.K.L., Hálfdán Guðjónsson
og Einar Jochumsson
Alþekkt er nú að höfundarferill Halldórs Guðjónssonar hófst með greinum
og kvæðum sem birtust árið 1916 í blöðum, bæði á Íslandi og í Kanada. Þar
ávarpaði pilturinn frá Laxnesi meðal annars börn, og fjallaði meinleysislega
um ýmiss konar málefni. Nokkrar deilur spruttu af birtingu þessara greina.
Flestir þeir höfundar sem fjallað hafa um æskuár Halldórs virðast hafa farið
á mis við greinarkorn eitt eftir Halldór sem gæti varpað nýju ljósi á hugsun
og áhugaefni hans á þessum tíma.
Það ber titilinn „Einar Jochumsson“ og er að finna í Lögréttu, 7. október
1916, undirritað „H. Guðj.“, en Einar vissi ekki að árásin kom frá Halldóri
frá Laxnesi og svaraði gagnrýnandanum í sömu mynt í greininni „Til sjera
Hálfdáns Guðjónssonar“, sem birtist 5. desember 1916, einnig í Lögréttu.
Misskilningurinn leystist loks 13. desember 1916 þegar prestunum Einari
og Hálfdáni var skýrt frá því í Lögréttu að „greinin [væri] eftir Halldór Guð-
jónsson söngnema frá Laxnesi í Mosfellssveit, en Lögr. hafði, eins og E. J.,
áður haldið að sjera H. G. væri höf. greinarinnar.“
Áratugum síðar var hægt að lesa í Morgunblaðinu 19. apríl 2002 að „Hall-
dór hefði sagt Auði eiginkonu sinni frá því árið 1984 að hann hefði notað
þetta dulnefni [þ.e.a.s. Snær svinni] undir kvæðabálk og smásögur sem
hann hefði birt í Morgunblaðinu og Dýraverndaranum. „Halldór ræddi svo
um þetta við mig [Ólaf Ragnarsson] vorið 1986 og sagði að hann hefði notað
þetta dulnefni sökum þess, að hæpið eða nánast útilokað hefði verið að blöð
og tímarit létu hvarfla að sér að birta á prenti efni eftir ungling um fermingu.
Virðulegir ritstjórar blaðanna hefðu eflaust talið, að skrif hans undir þessu
dulnefni væru komin frá ráðsettum manni, „kannski frá bústnum klerki í
sveit“, eins og Halldór tók til orða og þess vegna birt þau, „segir Ólafur“.“
Hér er vissulega ekki um dulnefni að ræða, aðeins misskilning vegna
skammstöfunar drengs sem gat líkt eftir skrifum roskins sveitaprests og
komið af stað illdeilum í umræðum um trúmál hér á landi. Greinin „Einar
Jochumsson“ er ekki aðeins dæmi um hversu bráðþroska Halldór var, heldur
er hún einnig skýr vitnisburður um áhuga hans á tengslum trúar, samfélags