Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Blaðsíða 84

H j a l t i Þ o r l e i f s s o n
84 TMM 2016 · 2
því til að mynda fram að „vestfirzkan“ á Sturlu í Vogum væri ekkert annað
en einkastíll höfundarins og yfirvarp fyrir danska orðaskipan.20 Þá munu
Vestfirðingar sjálfir hafa klórað sér í höfðinu yfir talsmáta titilpersónu Krist-
rúnar í Hamravík og ekkert viljað við hann kannast. Að einhverju leyti töldu
menn velviljaðir Hagalín þó unnt að afsaka það með því að Kristrún ætti að
virka sér á báti í hinu vestfirska umhverfi og vera mótuð af fornum háttum.21
Matthías Johannessen, skáld og fyrrum ritstjóri, hefur rannsakað mál og
stíl á Kristrúnu í Hamravík og má af niðurstöðum hans ráða að þó svo að
Hagalín hafi ætlað sér að færa sérvestfirskan blæ yfir stíleinkenni sögunnar
sé í raun hæpið að óvenjulegt orðfæri persóna sé allt sótt í þann landshluta
einan. Hagalín hafi leitað fyrirmynda víðar og bendir Matthías sérstaklega
á athyglisverðan samhljóm við guðsorðabækur fyrri alda, svo sem Passíu-
sálmana og Vídalínspostillu, sem mikið voru lesnar um allt land á fyrri tíð.22
Því hefur verið haldið fram að Hagalín hafi snemma, jafnvel strax í æsku,
séð fyrir sér að skrifa um harðneskjulegt líf sjómanna í afskekktum sjávar-
byggðum.23 Kemur það heim og saman við að náin tengsl fólks og náttúru
í harðbýlum sveitum vestur á fjörðum verður eftirtektarvert þema strax
í hans fyrstu verkum svo sem í frumraun hans, smásagnasafninu Blind-
skerjum frá árinu 1921. Í einni sögunni þar, „Kreptum hnefum“, sem gerist
í afskekktum dal girtum háum og hrikalegum fjöllum, er til dæmis undir-
strikað að fólk mótist í útliti og skapháttum af því landslagi sem það býr við.
Gengið er út frá því að stórbrotin vestfirsk náttúra með sinni óblíðu veðráttu
og einangrun geri menn harða og þunglynda en um leið ákveðna og djarfa
sem allt í senn séu nauðsynlegir eiginleikar í erfiðri lífsbaráttunni á þessum
hrjóstrugu slóðum:
Alvara náttúrunnar og hrikaleikur mótar skap dalbúa, látbragð þeirra og útlit. Þeir
eru þungir á brún, augun eru þunglyndisleg og ennið hrukkótt. Og þann veg verða
þeir, sem í dalinn koma úr öðrum sveitum og dvelja þar langdvölum. […] Að vetr-
inum er snær yfir öllu, og ískaldur norðanvindurinn næðir þar yfir.24
Samfléttun náttúrufars og eðliseinkenna fólks er enn meira áberandi í
„Þætti af Neshólabræðrum“, veigamesta hluta sagnasafnsins Veður öll válynd
frá 1925. Þar myndar landslag grýttrar sjávarjarðar, hamrarnir, brimið og
urðirnar í kringum hana ásamt reimleikum og veðragný, goðsagnakennda
sviðsmynd sem styður við lævísleg samskipti persónanna svo að frásögnin
verður öll þrungin spennu.25
Þetta samspil kemur því víða fram í skrifum Hagalíns frá millistríðsár-
unum en er þó líkast til hvergi eins eftirtakanlegt og í aðalpersónu áður-
nefndrar skáldsögu hans, Sturlu í Vogum, sem ítrekað er spyrt saman við
landið og náttúruöflin. Söguþráðurinn þar er um margt með ólíkindum og
langt seilst til að skapa ósamlyndi á milli tveggja fjölskyldna hvorrar á sínum
sveitabænum þar sem fyrirhuguð nauðgun á konu Sturlu verður að veiga-
miklu viðfangsefni. Bókin er stór í sniðum, yfir 600 síður í tveimur bindum,