Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Blaðsíða 138

Á d r e p u r
138 TMM 2016 · 2
Munurinn er hins vegar óverulegur
og stafar fyrst og fremst af breyttum
aðstæðum. Ungi maðurinn lét sér nægja
glerbúr; þar sem hann hafði netið þurfti
hann ekki að vera efst á fimmtán metra
hárri súlu, hann sást allavega mun víðar
að en Símon. Ungi maðurinn var ekki
úti í eyðimörkinni eins og súlubúinn
heldur var það hans Alma mater sem
skaut yfir hann skjólshúsi, en um mun-
inn á þessu tvennu má lengi deila; víst
er að eyðimörkin hefur gefið mörgum
manni innblástur.
Tíminn var líka mislangur, annars
vegar a.m.k. þrjátíu ár, hins vegar ein
vika, en það stafar vitanlega af hinni
margumtöluðu hröðun sögunnar, það
sem áður tók árafjölda gerist nú á fáein-
um dögum. Engum sögum fer enn af
því að ungi maðurinn hafi gert krafta-
verk, en rétt er að bíða átekta áður en
nokkuð er fullyrt um það. Ýmsir kynnu
þó að segja nú þegar að hann hafi gefið
blindum sýn, að vísu í nokkuð yfir-
færðri merkingu, hann hafi veitt mönn-
um nýja innsýn í listina. Uppstigning
þeirra fylgdi ekki sömu leið, Símon
flaug upp í stjörnuhimin dýrlinga, því
hann var strax tekinn í helgra manna
tölu, messudagur hans er 26. janúar í
kaþólskum sið en 1. september í rétt-
trúnaðarkirkjunni. Unga manninum
skaut hins vegar samstundis upp á
stjörnuhimin listanna, þar sem hann
skín nú skært, en þessi munur á enda-
stöðum stafar kannske af svipuðum
ástæðum og breytingin af áhrifum
Sanktipétursmjallar.
Þessi tilbrigði sýna að endurtekningin
getur verið með ýmsum hætti, það eru
til ásetnings-endurtekningar og aðrar
sem verða fyrir það sem virðist vera til-
viljun, en er það svo í raun og veru? Og
eru ekki til fjölmörg millistig og blæ-
brigði? Svo er það farsinn, hann getur
verið örlagagletta sem menn standa
ruglaðir gagnvart og klóra sér í kollin-
um, þeir fatta ekki alveg brandarann –
hann er kannske næsta nöturlegur á
stundum. Þess vegna er það nú orðið
brýnt að sagnfræðingar snúi sér að því
að rannsaka endurtekninguna, skil-
greina hin ýmsu afbrigði hennar og
muninn á þeim og svo ekki síst hina
breytilegu gamansemi örlaganna.
Þá verða þeir kannske betur í stakk
búnir til að hugleiða fimmta og síðasta
tilbrigðið sem hér verður rétt drepið á
en ekki leikið. Það er endurtekning
frjálshyggjunnar, sem kom fram á sjón-
arsviðið um miðbik nítjándu aldar, stóð
þá nokkra stund og hvarf síðan en reis
upp aftur á síðustu áratugum tuttugustu
aldar með svo miklum hljómi, marg-
földum diabolo in musica, að hún yfir-
gnæfir jafnvel samhljóm himintungl-
anna.