Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Qupperneq 100

J ó n K a r l H e l g a s o n
100 TMM 2016 · 2
Athyglisverðasti prósatexti Elíasar sem Þorsteinn birtir frá þessum tíma
er þó, að mínu mati, fyrstu persónu frásögn sem ber titilinn „Einn“ og er
skrifað árið 1943. Sögumaður byrjar á því að sviðsetja sjálfan sig sitjandi
inni, líklega við skriftir, við dauft olíulampaljós. Hann lýsir sér sem einfara
sem fari oft í göngutúra vestur í bæ eða suður til Hafnarfjarðar. Síðan segir:
„Ég vil endurtaka það, að mér er einkum gefið um að draga mig í hlé og fara
fárra manna slóðir. Veldur þessu meðfædd mystisk tilhneiging og vottur af
kynvillu.“21 Í kjölfarið rifjar sögumaður upp þegar hann gekk eitt kvöldið í
flasið á fagureygðum manni á Hverfisgötunni og ákvað að elta hann.
Hann var hár og grannur, nokkuð hvatlegur í hreyfingum, skálmaði og var allmjög
lotinn í herðum.
Hann var í svörtum yfirfrakka, nokkuð flegnum í hálsinn, trefilslaus svo hvítur
flibbi og dökkt bindi sáust. Á mjóum hálsinum sat frekar lítið höfuð og á höfðinu
sat grár barðastór hattur með svörtum borða. Börðin slúttu fram og var uppandlitið í
skugga, en sjá mátti strax, að hann gekk með gleraugu, og það var útaffyrir sig ekkert
skrýtið, hefðu þau verið annað en umgjörðin tóm. Hann var með glerlaus gleraugu!
Var maðurinn bandsjóðandi vitlaus – eða fullur? Eða var hann kannski sérvitur,
heimspekingur?22
Eftirförin leiddi sögumann fyrst inn á skuggalega baklóð þar sem ungi
granni maðurinn virtist búa í niðurgrafinni kjallaraíbúð en síðan aftur út
á götu. Þar kveikti granni maðurinn sér í sígarettu undir ljósastaur og steig
svo inn í aðvífandi fólksbifreið; Dodge, módel 1942. Heimkominn segist
sögumaður hafa „háttað og ætlað að sofna. En svefninn var mér fjarlægur
því granni maðurinn í kjallaranum við Hverfisgötuna hélt fyrir mér vöku.“23
Tveimur vikum síðar segist sögumaður svo hafa séð granna manninn að
nýju inni á Hressingarskálanum, nema hvað í þetta sinn voru komin gler í
gleraugun hans. Fljótlega staldraði ung stúlka við borðið hjá granna mann-
inum en eftir að hún var horfin á braut stóð hann upp og sögumaður læddist
sem fyrr í humátt á eftir.
En hvað skeður?
Hann staðnæmist fyrir framan Hressingarskáladyrnar, stendur þar á að giska
mínútu, en þá rennur bíll að gangstéttinni og bílstjórinn opnar hurðina og dularfulli
náunginn fer upp í. En það sem merkilegast var, var þetta: Bíllinn virðist sá sami og
fyrra kveldið – Dodge, módel 1942.
Hér fór auðsjáanlega allt fram samkvæmt fyrirframgerðri áætlun.24
Á þessum orðum lýkur þessari „bíómyndarlegu“ frásögn; hún er vissulega
endaslepp en gefur fyrirheit um það borgaralega sögusvið reykvískra kaffi-
húsa, biljarðstofa og gildaskála sem Elías átti eftir að kortleggja betur í skáld-
sögum sínum á næstu árum, ekki síst í Vögguvísu (1950). Einnig vísar sagan,
líkt og fleiri textar frá þessum tíma, fram á veginn til umfjöllunar Elíasar
um samkynhneigð og narkissisma í Eftir örstuttan leik og næstu skáldsögu