Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 31

Ef þú getur lesið þetta ertu á lífi tmm bls. 29
ur fyrir það sem koma skal, heldur og gefið okk-
ur tækifæri til að forðast ýmsar hættur. Nú er ég
farin að láta sæberpönkið hljóma eins og siða-
boðskap ríkissnákanna, en sú er alls ekki ætlun-
in, því þessi kaótíski skáldskapur er langt því frá
auðveldlega beislaður í einhver kennslu og æf-
ingaforrit. Þessu til stuðnings þarf vart annað en
vísa til þeirra bóka Noon sem hér hefur verið
fjallað um, en fæstir myndu væntanlega sam-
þykkja þá heimssýn sem mögulega framtíð
mannkyns. Skáldsagan Falling out of Cars hlýt-
ur þó að vekja lesandann til umhugsunar um
stöðu sína í upplýsingasamfélaginu og áhrif sí-
vaxandi upplýsingaflæðis inn í daglegt líf okkar.
Eða eins og ein persónan segir: „Það er engu
hægt að treysta. Það er það versta. Það er engu
hægt að bjarga, ekki hægt að endurheimta
neitt. Það er ekki hægt að fullyrða neitt, ekki
kortleggja neitt. Ekkert er ákveðið. Hvert liggur
þá leið okkar?"
Þessi nýjasta skáldsaga Noon er þónokkuð
frábrugðin fyrri sögum hans, hún er realískari og
að mestu laus við þá 'sækadelíu' eða þann of-
skynjunaranda sem ríkti í fyrri bókum hans. (Þó
er ekki úr vegi að benda á að nafn lyfsins sem
stillir ofnæmið af er skemmtilega tvírætt, því
Lucy er auðvitað gamalt gæluorð yfir ofskynjun-
arlyfið LSD og þannig er gefið í skyn að mögu-
lega sé 'rétt' skynjun ofskynjun.) Hér er ekki að
finna tegundablöndun né draumaheima - en
speglarnir eru ennþá lykilatriði, því í Ijós kemur
að verkefni Marlene, sem hin þrjú aðstoða hana
við, er að leita að sérstökum speglabrotum sem
búa yfir sérstökum hæfileikum, mögulega þeim
hæfileika að lækna upplýsingaofnæmið, mögu-
lega eru spegilbrotin uppspretta þess. Þau
tengjast allavega listsköpun og skáldskap, því
eitt brotið er í eigu rithöfundar sem hefur þann
mátt að skrifa fólk til lífsins, að skapa bókstaf-
lega persónur sínar. Þetta atriði minnir dálítið á
draumaheiminn sem uppsprettu sköpunar-
krafts og reyndar minnir veikin sjálf á ástandið í
Pollen, þegar íbúar vurt reyndu að taka yfir raun-
heiminn, kannski er veikin einmitt eitt dæmið
um að slík yfirtaka hefur að einhverju leyti tek-
ist. Þannig heldur Noon áfram að móta hug-
myndir sínar og máta þær við ný og ný andlit
sagna.
Ástandið er sérlega slæmt við ströndina og
ferðalangarnir leita eins spegilbrotsins í strand-
bæ. Þar hitta þau fyrir hóp ungra drengja sem
eru að leika sér í spilakössum. Drengirnir eru á
kafi í leiknum en allt I kring blikka Ijósin óreglu-
lega og tónlistin hikstar; veikin leggst ekki að-
eins á fólk heldur líka vélar. Samt sem áður sýna
drengirnir færni í leiknum og einbeiting þeirra er
fullkomin. Þegar Marlene spyrTupelo hvort þeir
hafi tekið of stóran skammt af Lucy (sem veld-
ur líka of-skynjun, of mikilli og skýrri skynjun),
þá svarar Tupelo því til að þeir séu að spila á
veikina. Myndavélar tengdar spilakassanum
dæla afskræmdum myndum af strákunum inn í
leikinn sem gengur síðan út á það að þeir skjóta
sjálfa sig niður, nema þeir passa sig að miða
aldrei beint heldur alltaf dálítið skakkt og hitta
þannig í mark. „Þeir hafa náð að leysa kóðann,
Marlene. Sérðu það ekki? Kóðinn, þeir hafa
komist í gegnum hann." „Kóðann?" spyr Mar-
lene. „Hávaðann. Leið til að lifa með honum,
aðferð. Fjandinn, ég veit ekki. Tækni. Horfðu á
þá! Horfðu!" Og Marlene horfirá hvernig strák-
arnir hafa lært að nota veikina gegn veikinni,
drepandi skemmdar útgáfur af sjálfum sér og
hún óskar þess að hún geti lært þessa tækni
líka.
I takt við upplýsingapláguna verð ég að benda á tvo
vefi helgaða Jeff Noon, www.jeffnoon.com og
www.noonworld.com.
Megnið af heimildunum sem ég las fyrir þessa grein
fann ég einnig á vefnum, með því að leita að Jeff
Noon á Proquest, ( hvar.is gagnagrunninum.
1 I grein sinni „The Extacy of Communication" eða
„Algleymi samskiptanna" ræðirfranski félagsfræð-
ingurinn Jean Baudrillard hvernig maðurinn ( upp-
lýsingasamfélaginu er orðinn kleyfhugi af upplýs-
ingum og samskiptum. Maðurinn er orðinn að
óvirkum skjá fyrir upplýsingar sem smjúga í gegn-
um líkama hans, yfirtaka hann og sundra hugmynd
hans um heila sjálfsmynd. Þetta er einmitt það
sem hefur gerst í Falling out of Cars, nema hvað
það hefur gengið lengra. Greinin birtist í Post-
modern Culture, ritstj. Hal Foster, London og Syd-
ney, Pluto Press 1985 (1983).
2 Hér er ekki úr vegi að benda á kenningar franska
heímspekingsins Michels Foucault um valdið sem
ósýnilegt og alltumvefjandi, vald sem hefur fyrst
og fremst þau áhrif að einstaklingurinn fer að aga
sjálfan sig, því hann veit aldrei hvenær hið alsjáandi
auga valdsins beinist að honum. Sjálfsögunin felst
auðvitað í því að taka lyfið Lucidity og reyna þannig
að halda í ómögulegar leifar af venjulegu lífi.
Þannig er fyrirtækið í raun fulltrúi hins alvalda
valds, ekki þrátt fyrir litla umfjöllun um það I verk-
inu, heldur einmitt vegna hennar.
3 Sjá Julie Upton, „Cool bike: Litespeed Titanium", í
Rolling Stone, 11. apríl, 2002, hefti 893, bls. 89.
4 Brian McHale gerir mikið úr innbyrðis tengslum
póstmódernisma og sæberpönks í bók sinni
Constructing Postmodernism, London og New
York, Routledge 1992. Hann heldur því fram að
sæberpönk hafi haft róttæk áhrif á þróun og mótun
póstmódemísma í bókmenntum. Og það er bara
nokkuð til í því!
5 Þess má geta að á svipuðum tíma var annar
sæberpönkari að skrifa um dulmál, en bók Neils
Stephensons, Cryptonomicon, sem einnig fjallar
um stærðfræði og dulmálskóða, birtist árið 1999.
Úlfhildur Dagsdóttir (f. 1968) er bókmenntafræðingur.