Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 42

„Prótein", í bókinni Lokaðu augunum og hugs-
aðu um mig (1998) breiðir konan - mælandinn
og sjáandinn - úr henni á eftirfarandi hátt. Fyrst
framleiðsluhlutinn:
Ég sé til þess að maðurinn hafi kjark og dug tilað elska mig.
Hrísgrjón, kartöflur og egg svíkja mig aldrei.
Eg set eitthvað af þessu á pönnu eða í pott og þegar skyggja tekur
liggur hann í örmum mér.
Undir lok Ijóðsins snýr konan ástinni hins vegar í aðra átt:
En þá kem ég aftur að upphafinu því ég stend yfir pottunum í húsi
systur minnar og læt sem ekkert sé þegar vinkonur hennar líta
inní eldhús tilað skoða mig.
Þær laga aldrei mat, þær eiga enga kærasta.
Húðin á andliti þeirra týndi fyrir löngu mýkt sinni.
Þær stara á rautt hár mitt og dást að rækt þess.
Ég segi ekkert, ég bara brosi, er kurteis og held áfram að snúast
í kringum pottana.
Systir mín elskar mig en ást hennar þarf ekki kossa eða mat.
(bls. 33-34)
Þeir sem lesið hafa verk Kristínar Ómarsdóttur,
jafnvel ekki nema hluta af verkum hennar, kann-
ast umsvifalaust við sig í þessum hugleið-
ingum. Mettun magans og sálarinnar vekur
svengd eftir hungri; hungri í víðasta skilningi
þess orðs. Öfund hinna ástlausu kvenna
streymir til hinnar elskuðu konu sem virðist
hvíla í sjálfri sér eins og goðvera. Samt er þessi
öfund marklaus þegar allt kemur til alls því
hungrið er óendanlegt. Sú sem aðra hungrar í er
sjálf svöng en hungur hennar er eftir því sem
ekki þarfnast endurgjalds.
Þegar öllum aukaefnum Iffsins er skóflað út
af borðinu og aðeins stendur eftir kjarni þess
sem við gerum og erum, þá er ekki sjálfgefið að
við séum sammála um hver þessi kjarni er. í
verkum Kristínar Ómarsdóttur erum við hins
vegar stödd í vídd þar sem kjarninn er augljós.
Konan er gædd þeirri grundvallarþrá sem drífur
fólk áfram: Hana hungrar eftir því sem er án skil-
yrða, án fórnar og án endurgjalds. Ástinni í þeirri
tæru mynd sem sjáendur kristninnar hafa sagt
Guð hafa til mannanna. Þetta er ást sem þarf
ekki á endurgjaldi að halda, þarf ekki á mönn-
unum eða ást þeirra að halda. Þetta er ást sem
þolir hatur og synd en bíður, skilyrðislaus, eftir
því einu að maðurinn sé tilbúinn að elska
gegnum iðrunina.
Munurinn á manninum og hreinleika Guðs er
hins vegar augljós. Goðveruna hungrar í þessa
ást, en Guð dulspekinganna þarfnast einskis,
hann bara gefur. Hungrað mannkynið þyrstir í
að hafa slíkt örlæti næst sér og vegna þess að
það er upp til hópa ekki kristnir dulspekingar vill
það hafa þetta fyrirbæri heima hjá sér, helst í
eldhúsinu - einhvern sem elskar skilyrðislaust
sama hvaða djöfulsins vitleysu, frekju, rugl og
þvælu við flækjum okkur í. Einhvern sem stenst
allar tilfinningalegar gæðaprófanir og fær vott-
orð frá staðlaráðum kærleikans. Þennan
ómöguleika hinnar jarðnesku fyllingar er Kristín
Ómarsdóttir snillingur í að sýna í ýmsum til-
brigðum. Hungurlist hennar á líka upphaf sitt
þar sem hungrið á heima - á heimilinu, í fjöl-
skyldunni, meðal okkar nánustu sem við í
heimtufrekju okkar og tilætlunarsemi viljum að
séu í fullu starfi við að fæða, fylla og tæma
þessa óseðjandi búka sem við erum. Við þetta
hungur er barist á ótal vígstöðum. í verkum
Kristínar Ómarsdóttur er það hins vegar ekki
baráttan sem er í fyrirrúmi, heldur það sem kalla
mætti möguleika hungursins. Hungrið er það
sem við erum. Andspænis því lærum við fyrst
hvað við erum og hvernig við tengjumst
umhverfi okkar.
Beljan
Kæru lesendur. Ég býst við að flestir ykkar hafi
komið á sólarströnd, fundið feginleikann yfir því
hvað við erum efnisleg svífa í tíbránni þegar sól-
bakaðar mannsurturnar bylta sér á mottunum
undir 12000 watta endurnýjanlegri náttúruper-
unni, glaðst yfir markleysi þess að vera til, því
að liggja til þess eins að liggja, tékka sig út úr
mannheimum til að fá að vera andlaus í friði örfá
andartök. Á slíkum tímum er „meira grínið
gaman að vera. lifandi og grínast" eins og
Steinar Bragi segir í Ijóðinu „snagi fyrir kjöt" í
Ijóðabókinni Ljúgðu Gosi, Ijúgðu (2001). En það
eru ekki allir sem meðtaka hina fullkomna fjar-
vist andans sem feginsamlega staðreynd. í
Ljúgðu Gosi, Ijúgðu er því líka lýst hvað gerist
þegar glaða skepnan er tekin inn úr sólinni og
sett inn á spítala þar sem hún er skorin og dælt
í hana lyfjum og þar sem hún skilur ekkert og er
hrædd, yfirgefin og örvæntingarfull. Ekki eins
og maður sem íhugar forgengileika sinn af
reisn, heldur einmitt eins og skepna, óhæf um
að sjá lengra en sem nemur eðlisskynjuninni og
augnablikinu og þar sem minnið er eitthvað
bágborið líka. Þetta er heimur tragísku skepn-
unnar. í búkleika sínum reynir hún að fálma eftir
lífsmerkjunum utan holdsins. Það er fullkom-
lega óinteressant hvort það tekst, enda er drif-
kraftur sýna Steinars alls ekki afsprengi
hjárænulegrar óskar eftir sátt og málamiðlun.
Steinar vill að við dveljum með sér í heimi
skepnunnar og því fyrr sem við áttum okkur á
því að það er hún sem hefur orðið í Ijóðum
hans, því fyrr náum við að fóta okkur í þeim.
Ljúgðu Gosi, Ijúgðu er þriðja Ijóðabók Stein-
ars Braga. Fyrsta bók hans Svarthol (1998) gaf
fá loforð um framhald á ferli hans; hún er dæmi-
gert byrjendaverk þar sem hefbundum kveð-
skap er hrúgað upp í kringum þessi tvö til þrjú
sæmilegu Ijóð sem alltaf eru kjarninn í þannig
byrjendaverkum. Fúttið fer ekki ( gang fyrr en
með annarri bókinni, Augnkúluvökvi (1999), þar
sem fyrst bólar á dásamlegu ofnæmi og aðdáun
skáldsins fyrir skepnunni. Ofnæmi og aðdáun
sem ber einnig upp skáldsöguna Áhyggju-
dúkkur (2002) þar sem söguþráðurinn virðist
lítið annað en afsökun fyrir því að fá að koma að
enn einni hugleiðingunni um efnisleika manns-
ins, greddu hans, græðgi, hungur og eymd sem
skepna og aumlega tilraunina til að vefja
þennan beljuhátt inn í menningarhjúp.
Og talandi um belju. í Ljúgðu Gosi, Ijúgðu er
beljan alls staðar. (Ijóðinu „marmelaði" (bls. 10)
er beljan sólin sjálf sem „lyppast svona höfugt
/ rómantískt undir sjónhringinn" en þar segir