Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 61

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 61
Völuspá og Hringadróttinssaga tmm bls. 59 Tilvísanir 1 The Lord of the R'tngs (1954-55), á íslensku: Hringadróttinssaga, Þorsteinn Thorarensen ís- lenskaði (1993); The Silmarillion (1977), á íslensku: Silmerillinn, Þorsteinn Thorarensen íslenskaði (1999); The Hobbit (1937), á íslensku Hobbitinn, Þorsteinn Thorarensen íslenskaði (1997); Farmer Giles of Ham (1949), á íslensku Gvendur bóndi á Svínafelli, Ingibjörg Jónsdóttir þýddi (1979). 2 Ljóðið Mythopoeia er útgefið t.d. í: The Monsters and the Critics: The Essays of J.R.H. Totkien, London, 1991. 3 Sjá athygliverða umræðu um það í fyrirlestri Matthews Whelptons „Tale-teller, truth-teller; myth-maker, God", http://www.nordals.hi.is/matt- hew.html. 4 Sbr. sérstaklega fyrirlestur Tolkiens: The Monsters and the Critics. Hann þýddi líka og kynnti Beowulf, Sir Gawain and the Green Knight, Pearl og Sir Orfeo. 5 [ sambandi við þessa hugmynd segir Terry Gunnell í fyrirlestri sínum „Tívar in a Timeless Land: Tolkien's Elves": „While attempting to recreate a lost mythology for England in the Silmarillion, he was simultaneously proposing a form of ur-myt- hology - in Tom Shippey's words, we might call it an „asterisk mythology" - that might help explain the range of fragmented jigsaw pieces that form the mythologies of the western world, and join them into one. In other words, he might have argued that it was they rather than he that was the borrower: that all the western mythologies went back to the mythology that he was positing. Of course this was all a game that he was playing" (http://www.nordals.hi.is/terry.html). 6 í fyrirlestrinum „Tolkien and lceland: The Philology of Envy" segirTom Shippey: „Tolkien wanted English myths, and English legends, and English fairy-stor- ies, and these did not exist. He refused to borrow from Celtic tradition, which he regarded as alien. What was he going to do? The answer is, of course, that he was going to borrow from Old Nor- se, which, for philological reasons, he did NOT regard as alien" (http://www.nordals.hi.is/shipp- ey.html). 7 Tom Shippey: The Road to Middle-Earth, London, 1992, bls. 211. 8 Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy". 9 Einar Ól. Sveinsson segir ástæðu sömu úrfellingar (eyðu) geta verið þá að skáld Völuspár hafi treyst á þekkingu áheyrenda á goðafræðinni: „Þegar kvæð- ið var ort, hefur margt verið áheyranda Ijósara en nú. Á goðafræði kann skáldið mikil skil, og krefst hann hiklaust fullrar þekkingar áheyranda t.d. um nöfn goða og vætta, ættatengsl þeirra, kunnáttu í goðsögum" (Einar Ól. Sveinsson: íslenzkar bók- menntir i fornöld, Reykjavík 1962). 10 Það er kannski athyglisvert að fyrsti titill Silmarillions var The Lost Tales. 11 Sbr. Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy". 12 Sjá líka Skírnismál (vísur 7, 17), Alvíssmál (vísur 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 28, 30, 32), Grímnismál (5. vísa) og Völundarkviða (10. vísa, 31. vísa). 13 Terry Gunnell bendir á hugsanlegt samband milli álfa og vana í „Tívar in a Timeless Land: Tolkien's Elves". 14 Flutningur álfa er ítrekað minni og kemur líka upp í t.d. keltneskum goðsögum og í íslenskum þjóð- sögum. Sbr. líka Katherine Briggs: The Fairies in Tradition and Literature, London, 2002, bls. 264. 15 Sjá Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy". 16 Sbr. Tolkien, J.R.R.: Letters of J.R.R. Tolkien, ed. Humphrey Carpenter & Ch. Tolkien, London, 1995, bls. 21, 31, 175. 17 „Gand, however, must mean „staff," and a staff or magic wand is what magicians carry; and a magician might be called an álfr by people who associated the elves with magic. So Gandalf is a wizard, but the first thing that Bilbo sees is „an old man with a staff". The name creates the staff, and the staff creates the idea of a wizard" (Tom Shipp- ey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy"). Það er kannski athyglisverð að í þýðingu Völuspár t.d. eftir Larrington er nafnið þýtt bókstaflega og „Gandálfr" er kallaður „Staff-elf". (Sjá The Poetic Edda, Carolyne Larrington þýddi, Oxford, 1996.) 18 Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy". 19 Fyrirmynd dreka ( Hobbitanum virðist vera Fáfnir í Fáfnismálum þótt drekinn sem Beowulf barðist við hafi einnig verið mikilvægur. 20 Forveri Shelob, Ungoliant (Úngolíant fornkónguló), tengist „Unlight" - gegnir hræðilegu hlutverki í sögu Silmarillions þar sem hún sýgur m.a. Ijós trjánna í Valalandi, sbr. Fenri í Vafþrúðnismálum (v. 46). 21 J.R.R. Tolkien: Silmarillion, New York, 1982, bls. 34. 22 Tré var mikilvægt tákn hjá Tolkien að öllu leyti og kemur líka upp í öðrum verkum hans: smásögunni „Leaf by Niggle", og fyrirlestrinum „On Fairy-Stor- ies" (Tree and Leaf, 1964). 23 Sbr. Sigurður Nordal: Völuspá, 1952. 24 Einar Ól. Sveinsson: (slenzkar bókmenntir í fornöld, bls. 336. 25 Dronke, Ursula: Myth and Fiction in Early Norse Lands, 1996, bls. 13. 26 Shippey segir meðal annars að norræna goðafræð- in hafi verið Tolkien fyrirmynd hvað hina „göfugu heiðni" varðaði: „In answer to my question, WHY did Tolkien want to invent a new mythology, then, I would say that, like Grimm or Grundtvig, he very much wanted a mythology which seemed native, which was not identifiably Judaeo-Classical. He also felt that Old Norse mythology provided a model for what one might call „virtuous pagan- ism," which was heathen; conscious of its own inadequacy, and so ripe for conversion; but not yet sunk into despair and disillusionment like so much of 20th century post-Christian literature; a mytho- logy which was in its way light-hearted. [...] But this was also, for Tolkien, the state of mind of many of his countrymen in the 1940s. Christianity was no longer the universally-accepted belief it had been. Evil seemd to be unconquerable, to rise again from every defeat. There was a strong impulse to give up, to make terms, to do the kind of deal with Sauron, or with Saruman, which is suggested several times in The Lord of the Rings. But they must not do it. They must learn to go on without assurance of victory, without trust in God, if necessary to go on fighting a long defeat. If the spirit of the godless Viking could be revived in modern times, as it had been in the Nazi ideology of heathenism and Oðinn-worship, then the spirit of the virtuous pagan could also be revived: another aspect of saga-tradition, men like Njáll or Gunnarr, wise, brave, doing the best they could under difficult circumstances, going down in the end to defeat, but not allowing this to change their hearts. (Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy", http://www.nordals.hi.is/shipp- ey.html). 27 Einar Ól. Sveinsson: íslenzkar bókmenntir í fornöld, bls. 329. 28 Sigurður Nordal: Völuspá, 1952. 29 Einar Ól. Sveinsson: íslenzkar bókmenntir í fornöld, bls. 328. 30 Tom Shippey: „Tolkien and lceland: The Philology of Envy". 31 Terry Gunnell: „Tívar in a Timeless Land: Tolkien’s Elves". Olga Holownia (f. 1977) er MA (enskum búkmenntum frá Háskólanum (Varsjá og stundar nú nám í íslensku fyrir erlenda stúdenta við Háskóla fslands. Dagný Kristjánsdóttir, Brynhildur Þórarinsdóttir, Þorbjörg Jóns- dóttir og Terry Gunnell fá þökk höfundar fyrir hvatningu og aðstoð við greinina.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.