Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 35

Hvítaruslið tmm bls. 33
jafnaðarstefnu samtímans. Kynslóðapólitfk tutt-
ugustu aldar gróf mjög undan hinni gömlu há-
menningu, og æskulýðsmenning 68-kynslóðar-
innar upprætti hana að verulegu leyti með
dyggri aðstoð Elli kerlingar. Þessir þættir og
fleiri af svipuðum toga hafa gerbreytt stéttapóli-
tík samtímans - menning ráðandi stéttar er ekki
lengur andstæða alþýðumenningar, heldur flétt-
ar elítan menningu sína úr þráðum alþýðumenn-
ingarinnar, líkt og hin ráðandi stétt ræktar sitt al-
þjóðlega viðskiptaumhverfi í öllum heimsins
hornum.
Bethany Bryson8 tekur viðhorf til mismunandi
tegunda tónlistar sem dæmi um táknrænan ras-
isma og mynstrað umburðarlyndi fjölmenning-
arinnar. Hún telur óbeit á tilteknum tónlistar-
hefðum vera þrælpólitíska yfirlýsingu um þá
þjóðfélagshópa sem hefðirnar tengjast, og að
grunnt sé á stéttbundinni fyrirlitningu í umræð-
um fólks um smekk og smekkleysu. Umburðar-
lyndi elítunnar sé þannig mynstrað og óæti sé
skilið frá góðgæti á ströngum menningarpóli-
tískum forsendum. Bryson notar hugtakið fjöl-
menningarauðurbl að lýsa þeim menningarauði
sem sprettur úr þessum jarðvegi - vel valið
hugtak sem lýsir ekki aðeins margbreytileika
nútímamenningar, heldur einnig þeirri fram-
sæknu menningarpólitík sem endurspeglast í
alætusmekk nýju elítumenningarinnar.
Bryson sýnir fram á að þótt tónlistarlegt um-
burðarlyndi Bandaríkjamanna hafi aukist í takt
við meiri menntun og aukið pólitískt umburðar-
lyndi, gegnsýri stéttapólitík þó tónlistarsmekk
umburðarlyndra menntamanna. Klassísk tónlist
sé ekki lengur aðalsmerki menningarvitans, nú
hlusti hann á margbreytilega heimshorna- og
menningarkimatónlist. Það sem öðru fremur
Elíta vestrænna sam-
félaga var löngum skil-
greind af svonefndri
hámenningu, en það er
liðin tíð. Aðalsmerki
hinnar nútímalegu elítu
er fjölbreyttur smekkur,
og mörkin milli elítunn-
ar og plebbans eru nú
fjölmenningarleg.
skilur fjölmenningarhafurinn frá lágmenningar-
sauðunum er afstaðan til þeirrar tónlistar sem
vinsælust er á hverjum tíma - tónlistar pöpuls-
ins. Elítan nýtur þess að hlusta á alþýðutónlist
annarra landa eða gamalla tíma, en hrollur fer
um hana ef alþýðutónlist eigin lands ber á
góma. Þannig finnur Bryson til dæmis sterka
fylgni milli umburðarlyndis bandarískra mennta-
manna gagnvart mismunandi tónlistarstefnum
og fyrirlitningar þeirra á tónlist hvítrar jafnt sem
svartrar lágstéttar bandarísks samfélags - kántrí
og þungarokki, gospel og rappi. Með þessum
hætti séu mörk umburðarlyndis því dregin milli
heimsborgarelítunnar og lágstéttarplebbana.
Heimsborgarelítan
Þótt smekkur nýju elítunnar sé alþjóðlegur sam-
tíningur er hin nýja menning einsleit. Jafnvel
Landfræðilegur og fé-
lagslegur hreyfanleiki
hefur einnig skilað sér í
blönduðum menning-
arsmekk, og hin grímu-
lausu snobbhænsn fyrri
tíma hafa verið leikin
grátt af jafnaðarstefnu
samtímans.
útkimar heimsþorpsins eru keimlíkir, rétt eins
og ein vin í eyðimörkinni líkist þeirri næstu. Fjöl-
menningarvitar í Reykjavík og Omaha, Nebr-
aska, gætu haft vistaskipti án mikilla erfiðleika,
en hvor um sig yrði fyrir alvarlegu menningar-
áfalli á Kópaskeri eða í Schuyler, Nebraska. Hin
nýja heimsborgarelíta er í raun staðlaus, en lág-
stéttin jafnan rótföst í heimahögum sínum -
jafnvel þegar hún leggur land undir fót.9
Siðfræði fjölmenningarinnar endurspeglar
harðan veruleika sérfræðisamfélagsins, því ár-
angur í alþjóðlegu vinnuumhverfi veltur í sívax-
andi mæli á því að umgangast allra þjóða börn
af vinsemd og virðingu. David Brooks fjallar um
þessa nýju siðfræði fjölmenningarelítunnar í
gamanfélagsfræðiverki sínu Bóbóar I Paradís.'0
Bóbóarnir hans eru burgeisabóhemar, meðal
þeirra fer ævintýralöngun bóhemsins saman við
háþróaðan, rándýran smekk burgeisanna - þeir
eru þein afurð þeirra þjóðfélagsbreytinga sem
máð hafa mörkin milli viðskiptalífs og menning-
arlífs. Bóbóinn er dæmdur til að fordæma og
fyrirlíta öll forréttindi í daglegu forréttindalífi
sínu, og dagleg neysla hans gegnir lykilhlutverki
í því að halda þversögninni í skefjum.
Þeir sem vilja njóta viðurkenningar mennta-
stéttarinnar verða að takast á við angist
allsnægtanna. Þeir verða að sanna - ekki síst
fyrir sjálfum sér - að í príli sínu upp mannvirð-
ingarstigann hafi þeir ekki orðið allt það sem
þeir fyrirlíta, þeir verða að finna smuguna milli
auðs og apa, þeir verða að finna leið til að koma
á sáttum milli jafnréttishugsjóna sinna og for-
réttindastöðu.