Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 52

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 52
breskri lista- og bókmenntahreyfingu sem var áberandi á síðasta áratug 19. aldar, einkunnar- orð þeirra sem aðhylltust hana var „List listar- innar vegna") og úrkynjun aldamótanna 1900. Það er því ekki skrýtið að sú saga hafi flogið fjöllum hærra að Gorey væri breskættaður. Hann ferðaðist hins vegar aldrei lengra en til Orkneyja, því eins og sérvitringa er oft siður leið honum best heima hjá sér. Bækur Goreys eru illflokkanlegar, en eiga það flestar sameiginlegt að hafa yfirbragð barna- bóka, þó að innihaldið sé oft á skjön við það sem gengur og gerist í bókum fyrir börn. Dæmi um þetta er bókin The Gashlycrumb Tinies sem er sett upp eins og nokkuð hefðbundið stafrófs- kver, þar sem hver bókstafur vísar til nafns á barni. Svo skemmtilega vill til að hvers barns er minnst á dauðastundinni, í flestum tilvikum rétt áður en dauðann ber að: „A is for Amy who fell down the stairs, B is for Basil assaulted by be- ars, C is for Clara who wasted away ..." o.s.frv. Myndirnar eru meginatriðið í bókinni, hverjum bókstaf fylgja myndir, sem eru í flestum tilvik- um sárasaklausar, þar sem barnið er ekki með- vitað um að dauðastundin er í þann mund að renna upp eða nýafstaðin. Samspil mynda og texta er oft flókið og mun óræðara en þetta dæmi gefur til kynna. Myndin getur verið kald- hæðin gagnvart textanum, og myndað þannig undirliggjandi samband sem ekki er á færi barna að skilja til hlítar. (Að minnsta kosti ekki allra barna. Auðvitað ber að varast að gera lítið úr möguleikum barna til að skilja kaldhæðni og tví- ræðni.) Óhugnaðurinn í verkum Goreys felst ekki síst í því sem ímyndunaraflinu er látið eftir. Hið ósagða vegur þungt, og krefst þó nokkurs af lesandanum. I barnabókum er framsetningin á tungumálinu oft afar skýr og tengsl textans við myndskreytingarnar augljós. Myndabækur krefjast í raun alltaf mikils af lesendum sínum, hvort sem þær eru ætlaðar börnum eða full- orðnum, eðli málsins samkvæmt, þar sem ætl- ast er til þess að lesandinn brúi bilið milli mynd- ar og texta. Hinar tvíræðu teikningar Goreys flækja enn frekar sambandið milli táknmyndar og táknmiðs. Að skera sig úr Annað dæmi um bók af þessu tagi er The Melancholy Death of Oyster Boy and Other Stories eftir kvikmyndagerðarmanninn Tim Burton, en hann er höfundur bæði mynda og texta. Bókinni svipar til bóka dr. Heinrichs Hoff- manns að því leyti að hún er í bundnu máli og hver saga segir frá hrottalegum örlögum barns. Efnistök eru þó gjörólík; hér er ekki um neinn siðaboðskap að ræða. Börnin í The Melancholy Death of Oyster Boy falla að vísu ekki að við- teknum hugmyndum um fyrirmyndarbarnið, frekar en börnin í sögum dr. Hoffmanns, en hér er það ekki vegna eigin misgjörða, heldur eru þau á einhvern hátt fædd öðruvísi. Líkami þeirra er ekki eins og hann á að vera (Mummy Boy er múmía, Melon Head hefur melónu í stað höf- uðs o.s.frv.), þau haga sér öðruvísi en annað fólk, og iðulega er öllum illa við þau, ekki síst foreldrum þeirra, sem áttu von á einhverju hefð- bundnara. Þau eru á skjön við allt og alla og sag- an endar oftar en ekki með dauða þeirra. Titilsagan, sem segir frá dapurlegum örlögum ostrustráksins, er ágætis dæmi. Foreldrar drengsins gifta sig í kirkju við sjávarsíðuna. Að kvöldi brúðkaupsdagsins borða þau mikla sjáv- arfangsmáltíð, en meðan á henni stendur óskar brúðurin sér þess að verða ófrísk hið fyrsta. Svo verður, og ostrustrákurinn fæðist, hann er venjulegur strákur að öllu leyti, nema hvað höf- uð hans er risastór ostruskel, og af honum er megn sjávarlykt. Foreldrarnir geta ekki sætt sig við þennan óhefðbundna son, og endurspeglast biturleikinn meðal annars í því að faðirinn hætt- ir að standa sig í rúminu. Hann fer til læknis, sem bendir honum á meintan lostavekjandi og kynorkuaukandi áhrifamátt ostrunnar. Það vill svo vel til að ostra er innan seilingar, og kvöld eitt opnar faðirinn höfuð sonarins með hnífi og drekkur innihaldið. Sonurinn deyr en faðirinn hefur endurheimt kynorku sína, hjónin geta
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.