Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 18

Þú veist mitt blóð rennur fyrir mína nánu og
mína dánu / eru mín slóð / sannleikur mín Ijóð
/ ást á öllu lifandi mín glóð / en ég hef fokk-
in'viðbjóð/á neoliberal vaðal um kapítal sem
aðal / yo Sesar réttu mér kaðal / upp í næsta
staur með hagfræðing og staðal / eitt skipti
fyrir öll ... nóg talað.
(Sækópah: Verbalt)
Það er algengur misskilningur að íslenskir rapp-
arar steli yrkisefnum sínum frá erlendum
„gangsta' röppurum" og kveði um erlendan
veruleika. Þvert á móti er lögð mikil áhersla á að
staðsetja rappið hérlendis, rappað er um þekkta
íslendinga, íslenskur nútímaveruleiki er tekinn
til skoðunar og í anda félagslegs raunsæis er
rætt um vandamálin. Og stundum verður hinn
íslenski blær hálf spaugilegur, til að mynda þeg-
ar íslenskir rapparar fara að ættfæra sig í þjóð-
legum anda:
Allt sem ég fæ ekki standpínu af er einskis
virði / og sumt er þess virði að ég myrði / en
slappaðu af, ég er bara venjulegur pervert
ættaður úr Önundarfirði...
(XXX Rottweiler hundar: Þú getur ekkert)
í þessu dæmi er sköpuð sjálfsmynd með því að
setja saman veruleika glæparapparans (gang-
sta' rapparans) og íslenskan veruleika. Þannig
verður sjálfsmyndin sjálfsháð því að þótt röddin
í laginu sé reiðubúin að myrða fellur það ekki að
íslenskum veruleika, ættuðum úr Önundarfirði.
Sjálfsmyndin sem birtist í rappinu er hugsjón
eða ímynd (ídeal) eins og sjálfsmynd er al-
mennt. Ljóðmælendur eru drykkfelldir og hæfi-
leikaríkir kvennamenn sem eru engum háðir,
þeir eru bestir í rúminu, rappinu og ruglinu. Þeir
minna á þá sjálfsmynd sem Zygmunt Bauman
hefur skilgreint sem leikmenn (players), þeir líta
á lífið sem leik í mörgum lotum, lífið er brotið
upp með lotum og mestu skiptir að vinna lotuna
og skemmta sér. Að henni lokinni er alltaf hægt
að standa upp og fara, ekkert bindur mann.
Þessi skilgreining á manngerð (sem er ekki
óskyld manngerðum sem nefndar hafa verið
„dandy" eða „playboy") hefur reyndar skilað
sér inn í rappið og íslenskir rapparar kalla bæði
sig og aðra „players" eða leikmenn:
I svefnherberginu er ekki sjón að sjá / þenn-
an lágvaxna mann sem þær kalla stóra strák.
/ Og sama hvað hann er mikill leikmaður / þá
fer honum engin hóra frá.
(Afkvæmi guðanna: Upp með hendurnaf)
Ég er einsog skytta með gömul skot / því það
er eitthvað að því sem ég bösta / án efa eini
playerinn á Islandi / sem hefur aldrei fengið
að höstla.
(Bæjarins bestu: Rappari)
Reisi skíðalyftu milli Reykjavíkur og Eyja /
drep homma og gref hann í kartöflugarðinum
heima / tala aftur á bak á þingi / veit ekkert
hvað ég er að segja / en er alltaf kosinn aftur
því ég er Heimaeyja-playa.
(XXX Rottweiler hundar: Brekkusöngur?)
\ rappi sameinast erlendir menningarstraumar,
íslenskur samtími og íslensk skáldskaparhefð.
Segja má að í þessum suðupotti myndist
sprengikraftur þannig að hér er ekki aðeins á
ferð endurvinnsla á erlendu efni heldur íslensk
nýsköpun sem um leið gegnir því hlutverki að
skapa sjálfsmynd íslenskra ungmenna sem
þurfa að finna einhverja leið ( orðræðunni til að
samþætta veruleika sinn, veruleikann í Popptíví
og veruleikann sem þau eru sögð sprottin úr
með tilheyrandi fornsögum og kveðskap.
En nýsköpunin á sér ekki aðeins stað í inntak-
inu. Hún er einnig mikil í tungutaki rappsins.
Fyrir nokkrum árum hefði þótt óhugsandi að
rappa á íslensku því það hefði þótt hallærislegt.
Nú er öldin önnur og segja má að ný kynslóð
rappara hafi gert allt í senn; fært rappið til þjóð-
arinnar og fært íslenska tungu inn í rappið. Sum-
um kann að þykja íslenskan sem notuð er í
rappinu óvönduð og enskuskotin en hafa ber í
huga að almennt séð eru textar flestra
rappsveita nú á ágætri Islensku þrátt fyrir marg-
ar slettur en þær eru oft og tíðum lagaðar að ís-
lenskri orðmyndun. Þannig er enska sögnin
fuck mjög algeng í rapptextum en hefur þá alltaf
á sér íslenskan blæ, hún borin fram með að-
blæstri á undan k-inu sem er séríslenskt ein-
kenni.
Oft er orðaröð einkennileg enda er tungumál-
ið beygt undir kvaðir ríms og hrynjandi og þró-
unin er hröð. Svo ég haldi áfram með sögnina
að fokka kom það mörgum eldri málnotendum
á óvart þegar þeir heyrðu hana notaða með
nefnifalli. Ekki var lengur sagt fokkaðu þéreins
og í mínu ungdæmi heldur fokk þú sem líkist
auðvitað meira hinu enska fuck you þó að að-
blásturinn sé alltaf á sínum stað. í rappinu þró-
ast tungumálið því hratt og gerjunin er mikil.
Spurningin er hvort þessi þróun eigi eftir að
vera einöngruð við rapp og unglingamenningu
og verða jafn hallærisleg eftir tuttugu ár og nú-
tímafólki finnst slangrið frá 1982 vera, t.d. í
þeirri ágætu Slangurorðabók sem kom út þá og
innihélttil að mynda orðið „krumpaður" í merk-
ingunni „frábær" og hljómar dæmið sem er gef-
ið upp svona: „Hljómsveitin gerði reglulega
krumpaða lukku."
Nú er orðið íslenskast af öllu íslensku að
rappa og um leið fjölþjóðlegra en allt fjölþjóð-
legt. í sprengikrafti rappsins fer þjóðlegt og al-
þjóðlegt saman og við samruna ólíkra menning-
arstrauma verður til það afl sem gefur þjóðum
nýtt líf og nýja næringu.