Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 4

Frá ritstjóra
„Lærum af fortíðinni," segir öldungurinn á kápu
tmm en myndin er hluti af listaverki eftir Val-
gerði Jónasdóttur. í tímaritinu er á ýmsan hátt
fjallað um hvernig (slendingar leita að grundvelli
sjálfsmyndar sinnar í fortíðinni og skapa sér í
raun þjóðerni. Valdimar Tr. Hafstein vekur
athygli á því hvernig sjálfsmynd þjóða, með
hefðum og siðum, er búin til - sköpuð í þágu
samtímans. íslensk menning er ekki aðeins það
sem við getum virt fyrir okkur í Þjóðmenningar-
húsinu við Hverfisgötu, hún er ekki einsleit og
sagan ekki átakalaus. Það er ekki sama hvernig
fortíðin er mynduð því á henni byggist framtíðin
en ef marka má orð Valdimars er þessu einnig
öfugt farið: .að framtíð skal hyggja er fortíð
skal byggja".
Sjálfsmyndin er líka viðfangsefni Bjarna
Bjarnasonar í greininni „íslandsmýtan". Bjarni
virðir fyrir sér Fjalla-Eyvindana sem vaða uppi
í íslenskri menningu og bregður sér að lokum í
gervi eins þeirra til að fullnægja útlendingum
í leit að „ekta" nútíma-íslendingnum.
Fortíð og samtíð fléttast skemmtilega saman
í grein Katrínar Jakobsdóttur en hún fjallar um
rapp sem hluta af íslenskri menningu. Það er
greinilegt að fáir eru jafnþjóðlegir nú til dags og
rappararnir sem tekið hafa gömlu rímnamenn-
inguna upp á sína arma. Tónlistin kemur líka við
sögu í grein Michaels S. Gibbons þar sem borg-
aralegir bóhemar eru teknir á beinið. Þessir fjöl-
menningarvitar nútímans þykjast vera alætur á
menningu en útiloka þó ákveðinn samfélags-
hóp. Úti í kuldanum verða fátækir og illa mennt-
aðir hvítir menn, „hvítaruslið" svokallaða.
Gibbons kallar andúð elítunnar á hvítaruslinu
friðþægingu nýrraryfirstéttar sem á siðferðilega
og hugmyndafræðilega erfitt með að njóta for-
réttinda sinna á kostnað lágstéttanna.
Viðhorf elítunnar endurspeglast einna best í
tónlistarsmekk hennar. Hún hlustar á tónlist
annarra landa eða gamalla tíma en fordæmir
tónlist pöpulsins; kántrý, þungarokk, gospel og
rapp. Ef til vill hefur íslenskum röppurum tekist
að finna leið framhjá þessu. Gamla íslenska
alþýðutónlistin, rímurnar, er runnin saman við
bandaríska lágstéttartónlist og útkoman er
spennandi, fjölmenningarlegur bræðingur.
Áhugavert samspil fortíðar og nútíðar er
einnig umfjöllunarefni Olgu Hotwniu í grein um
Hringadróttinssögu og Völuspá. Gandálfur er lík-
lega íslendingur þegar öllu er á botninn hvolft,
náfrændi álfanna í Snorra-Eddu. Bókmenntirnar
koma annars úr ýmsum áttum í þetta sinn;
íslensk Ijóð, hryllingsbarnabækur, sæberpönk,
smásaga og stílfræði.
Þetta hefti tmm telst vera 3. og 4. hefti 64.
árgangs. Það er jafnframt sfðasta heftið sem
Edda - útgáfa stendur að. Tímarit Máls og
menningar hefur komið út í ýmsum myndum,
allt frá því það var lítill bæklingur á fjórða ára-
tugnum. Ritið hefur vaxið og dafnað, gildnað og
grennst til skiptis, og ýmist siglt lygnan sjó eða
úfinn. Fjöldi ritstjóra hefur staðið í brúnni og þeir
eru óteljandi höfundarnir sem lagt hafa blaðinu
til efni. Tímaritið hefur jafnan gefið góða mynd
af því sem efst er á baugi í bókmenntum og
samfélagsrannsóknum. En tmm hefur líka orðið
að sætta sig við breytt samfélag og nýjar
„menningarneysluvenjur". Þar hefur stundum
steytt á skeri - en aldrei svo að brotnaði.
Framtíð tímaritsins hefur einkum oltið á vel-
vilja tveggja aðilja: áskrifenda og eigenda. Nýir
eigendur útgáfufyrirtækisins Eddu hafa nú
komið tímaritinu í góðar hendur í von um að
hægt verði að gefa það út áfram. Bókmenntafé-
lagið Mál og menning hefur allar forsendur til að
gefa út bitastætt tímarit. Margir fylgjast með
framtaki þess af eftirvæntingu og eru tilbúnir að
taka þátt í að móta og styrkja tmm. Félagið virð-
ist því hafa meðbyrinn sem þarf. Niðurstaðan
ræðst þó ekki síður af viðbrögðum áskrifenda
og annarra kaupenda.