Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Blaðsíða 15

Islandsmýtan tmm bls. 13
landsmanna og sjálfsvitund orðin nátengd
þessu. Þess vegna er ekki mikið annað að gera
í þessu en að reyna að sjá þetta sjálfur og hlæja
svo að restinni. Það má vel hafa gaman af ís-
landsmýtunni. Til dæmis kom ég til íslands um
daginn og rölti á milli bara. Meðal annars hékk
ég á Kaffibarnum, starði út í loftið og reykti síga-
rettur. Undi mér vel með óminn af íslensku í
eyrunum, enda hafði ég saknað landsins eftir
langa útiveru. Hafði ég mestmegnis haldið til í
úthverfi Björgvinjar og fengist við það krefjandi
verkefni helst að passa barn.
Þar sem ég stend þarna og slappa af veit ég
ekki fyrri til en það kemur hópur útlendinga að
barnum, tala öll ensku með hreim og eru klædd
eins og þau hefðu aldrei séð eina einustu dýra-
tegund nema í sjónvarpinu.
Ég sé ekki betur en þetta sé vænsta fólk en
það kemur mér nokkuð á óvart hvað það veitir
mér mikla athygli þegar ég kveiki í nýrri rettu.
Stúlkurnar, sem þrátt fyrir ungan aldur eiga
vafalaust að baki langan feril sem þátttakendur
í fegurðarsamkeppnum, ætla að gleypa mig
með óttablöndnum augunum. Forsprakkinn,
sem hefur silfrað mynstur á skyrtunni sinni og
hárið í gelspíss upp úr hausnum, mannar sig
upp, þegar þau hafa gónt á mig pískrandi nokkra
stund, ræskir sig, og spyr.
„Sorry pal, but are you a reglular?"
Heiðarlegt svar við þessari einlægu spurn-
ingu hefði verið þvert nei, það hefði ég aldrei
verið, og þá hefðu þau samskipti tekið skjótan
enda. En mér lék hugur á að vita hvað gerðist ef
ég færði þeim það sem þau hafði svo lengi
dreymt um þar sem þau byltu sér í rúmunum í
stúdíóíbúðunum sínum, andvarpaði og sagði:
„Well, I used to be."
Þau blíndu á mig í hljóðri aðdáun og ég vissi
ekki hvort ég hefði hér með uppgötvað leynda
dávaldshæfileika eða væri kominn í hóp andset-
ins fólks að hætti Stephens Kings. Þessi mann-
söfnuður dýrkaði mig þegar of mikið til að nokk-
urt þeirra þyrði að ávarpa mig frekar og varð ég
því að taka að mér að stýra samtalinu. Kom á
daginn að hér var á ferð starfslið tískurits frá
Amsterdam og var í vikuferð um barina í Reykja-
vík. Helsta áhugamál þessa fólks var hvað væri
hip og cool (veröldinni og nú hafði ég, sem fyrr
hafði átt á dauða mínum von, lent í því að vera
það sem þau leituðu að í lífinu. Ég var ekki bara
regular hérna á Kaffibarnum, heldur fyrrverandi
regular sem hafði einfaldlega of mikið að gera
við að setja svip á stórborgir heimsins til að
mega vera að því að móta heimstískuna með
því að hanga hérna á Kaffibarnum.
Ég verð að viðurkenna að það var notaleg
kennd fyrir annálaðan lúða eins og mig að vera
skyndilega orðinn frummynd coolsins. Ég naut
þess drjúga stund að finna hve ótrúlega spenn-
andi, já, og exótískt, allt það ævintýralega rugl
var sem streymdi út úr mér. Og það var freist-
andi að grípa um mittið á annarri fegurðardísinni
og halda burt með hana eins og hvert annað
tískublað sem maður verður að lesa ofan í kjöl-
inn ef maður vill ekki verða útundan. En það á
ekki við mig að fara fyrir sauðaflokki að hætti
frelsara og gat ég því ekki stillt mig um að
spyrja að lokum:
„Do you guys know Fjallaeyvindur?"
Þessi saklausu angaskinn reyndu allt til að
falla ekki í áliti hjá mér og stungu upp á rokk-
hljómsveit, fatamerki og nýrri kvikmynd þar
sem Hilmir Snær léki aðalhlutverkið. Ég hristi
höfuðið vonsvikinn. Að lokum spurði forsprakk-
inn með kökk í hálsinum:
„Well, who is Fjallaeyvindur then?"
Ég klæddi mig í leðurjakkann, sem er af Dine-
sen-gerðinni, ég tek það fram svo þið vitið hvert
komandi Dinesen-bylgja2 á rætur sínar að rekja,
og sagði:
„Well, when you find out who Fjallaeyvindur
was, just remember it was his part I was play-
ing while talking to you."
Með það var ég farinn á Næsta bar.
Vitanlega hefði ég ekki getað endað þetta
samtal með svalari hætti og hef þar með ekki
svikið málstaðinn, ekki lekið neinu út. En svona
okkará milli sagt, eigum við ekki að láta íslands-
mýtuna renna aðeins af okkur? Hún er nefni-
lega ekki, eins og Flugleiðir básúna á volume
20, yfir útlendinga á leið til landsins, er þeir tala
um hið heilaga vatn:
„The lcelandic water is clear, pure and good
for you!"
Hún er andlegt fyllerí og við liggjum ærlega í
því.
Skýringar
1 Nýlegt dæmi um exótíska landkynningu eru aug-
lýsingar Flugleiða erlendis þar sem gert er út á
mýtu um íslensku konuna og hún seld sem falleg
og léttúðarfull gála. f raun seljum við alla okkar
menningu með skyldum hætti, við erum bara svo
vön þvf að við tökum ekki eftir því. Sagan síar þó
allt sem byggist á slíku burt með tímanum og
hendir því á sinn gríðarstóra ruslahaug.
2 Nei, Dinesen styrkir ekki ritun þessarar greinar.
Bjarni Bjarnason (f. 1964) hefur sent frá sér fjölda skáldverka
en fyrsta bók hans, Ijóðabókin Upphafið, kom út 1989.
Skáldsaga Bjarna Erdurkoma Maríu (1995) var tilnefnd til
íslensku bókmenntaverðlaunanna, hann hlaut bókmennta-
verðlaun Tómasar Guðmundssonar 1998 fyrir skáldsöguna
Borgin bak við orðin og bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness
fyrir skáldsöguna Mannætukonan og maður hennar&nð 2001.