Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 88

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 88
ÁRNI BERGMANN Á valdadögum Khrúsjovs á sjötta áratugnum batnaði hagur manna í Sovétríkjunum verulega, bæði að því er varðar almenn lífskjör og svo vegna minnkandi ótta við leynilögreglu, en um leið hverfur hin heita og einlæga Sovéttrú á Vesturlöndum. Það gerðist ekki aðeins vegna þess áfalls sem hún varð íyrir þegar arftaki Stalíns á aðalritarastól Kommún- istaflokksins rekur í frægri „leyniræðu“ margskonar glæpi leiðtogans mikla. Tvennt gerist í senn: menntamenn eru ekki jafn vantrúaðir og þeir voru á kreppuáratugnum á kapítalisma og lýðræði heima hjá sér og um leið hefur sovétrússneskur hvunndagsleiki færst nær. í heimi aukinna samskipta þekkja menn hann betur en áður. Það skipti þá ekki höfuðmáli hve ólíkur eða líkur vestrænum samfé- lögum hann reyndist vera. Mestu varðaði, að hann var ekki lengur spennandi, ekki fullur fyrirheita. Allur vindur var úr þeirri hugmynd að í Sovétríkjunum væri allt nýtt. Þekking tók við af óskhyggju, gloppótt að sönnu en mun raunsæislegri en áður. Hin pólitíska óskhyggja eða útóp- ismi, flutti annað, í nýtt Langtburtistan. Sumir fóru með trúarþörf sína til Kína á dögum menningarbyltingar eða þá til Kúbu eða eitthvað þangað í Þriðja heiminum sem menn sáu mjóan mikils vísi. Afstaða manna til Sovétríkjanna varð ekki það hita- og tilfinningamál sem verið hafði. Hún tók í litlum mæli mið af trúarþörf, en þeim mun meir af alls- konar praktískum sjónarmiðum: vildu menn eiga í Sovétríkjunum afl sem gæti hamlað gegn miklu veldi Bandaríkjanna? Eða þurftu þeir á þeim að halda í arðsömum viðskiptum? Afstaða vinstrigáfumanna var einatt tvíbent: þeir litu ekki á Sovétríkin sem stóran vonargjafa, þeir gagnrýndu mannréttindabrot og ritskoðun, samt töldu þeir margir að þau hefðu enn vissu gagnlegu hlutverki að gegna í heimstaflinu.22 Úr sögu Staðleysunnar Afstaða vestrænna gáfumanna til Rússlands er merkilegur kafli í sögu Staðleysunnar, Útópíunnar. Staðleysa er land þar sem draumar gáfu- manna um skynsamlegt og réttlátt þjóðfélag hafa ræst - eða þá staður þar sem allt hefur farið á versta veg (dystópía). Staðleysunni er stundum komið fyrir í gullaldarfortíð, stundum á fjarlægri eyju úti í veraldar- sjónum, stundum úti í geimnum eða þá í fjarlægri framtíð. En þeir sem velta fyrir sér möguleikum og háska í þróun samfélaga hafa líka á hverjum tíma viljað finna Staðleysunni stað í eigin samtíð. Þeir leita sér lands eins og Rússlands, sem er hæfilega lítið þekkt til að þar sé gott svig- rúm fyrir ímyndunaraflið, sem velur sér síðan eitthvað jákvætt til að spila úr. Allt í anda þeirrar þarfar, sem lagt var upp með: að telja sig vita að ein- 86 TMM 2004 • 3
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.