Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 88

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 88
ÁRNI BERGMANN Á valdadögum Khrúsjovs á sjötta áratugnum batnaði hagur manna í Sovétríkjunum verulega, bæði að því er varðar almenn lífskjör og svo vegna minnkandi ótta við leynilögreglu, en um leið hverfur hin heita og einlæga Sovéttrú á Vesturlöndum. Það gerðist ekki aðeins vegna þess áfalls sem hún varð íyrir þegar arftaki Stalíns á aðalritarastól Kommún- istaflokksins rekur í frægri „leyniræðu“ margskonar glæpi leiðtogans mikla. Tvennt gerist í senn: menntamenn eru ekki jafn vantrúaðir og þeir voru á kreppuáratugnum á kapítalisma og lýðræði heima hjá sér og um leið hefur sovétrússneskur hvunndagsleiki færst nær. í heimi aukinna samskipta þekkja menn hann betur en áður. Það skipti þá ekki höfuðmáli hve ólíkur eða líkur vestrænum samfé- lögum hann reyndist vera. Mestu varðaði, að hann var ekki lengur spennandi, ekki fullur fyrirheita. Allur vindur var úr þeirri hugmynd að í Sovétríkjunum væri allt nýtt. Þekking tók við af óskhyggju, gloppótt að sönnu en mun raunsæislegri en áður. Hin pólitíska óskhyggja eða útóp- ismi, flutti annað, í nýtt Langtburtistan. Sumir fóru með trúarþörf sína til Kína á dögum menningarbyltingar eða þá til Kúbu eða eitthvað þangað í Þriðja heiminum sem menn sáu mjóan mikils vísi. Afstaða manna til Sovétríkjanna varð ekki það hita- og tilfinningamál sem verið hafði. Hún tók í litlum mæli mið af trúarþörf, en þeim mun meir af alls- konar praktískum sjónarmiðum: vildu menn eiga í Sovétríkjunum afl sem gæti hamlað gegn miklu veldi Bandaríkjanna? Eða þurftu þeir á þeim að halda í arðsömum viðskiptum? Afstaða vinstrigáfumanna var einatt tvíbent: þeir litu ekki á Sovétríkin sem stóran vonargjafa, þeir gagnrýndu mannréttindabrot og ritskoðun, samt töldu þeir margir að þau hefðu enn vissu gagnlegu hlutverki að gegna í heimstaflinu.22 Úr sögu Staðleysunnar Afstaða vestrænna gáfumanna til Rússlands er merkilegur kafli í sögu Staðleysunnar, Útópíunnar. Staðleysa er land þar sem draumar gáfu- manna um skynsamlegt og réttlátt þjóðfélag hafa ræst - eða þá staður þar sem allt hefur farið á versta veg (dystópía). Staðleysunni er stundum komið fyrir í gullaldarfortíð, stundum á fjarlægri eyju úti í veraldar- sjónum, stundum úti í geimnum eða þá í fjarlægri framtíð. En þeir sem velta fyrir sér möguleikum og háska í þróun samfélaga hafa líka á hverjum tíma viljað finna Staðleysunni stað í eigin samtíð. Þeir leita sér lands eins og Rússlands, sem er hæfilega lítið þekkt til að þar sé gott svig- rúm fyrir ímyndunaraflið, sem velur sér síðan eitthvað jákvætt til að spila úr. Allt í anda þeirrar þarfar, sem lagt var upp með: að telja sig vita að ein- 86 TMM 2004 • 3
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.