Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Síða 89

Bókmenntir
Kristján Jóhann Jónsson
Af kommúnistum og margarínistum
Halldór Guðmundsson: Halldór Laxness - Ævisaga. JPV útgáfa 2004.
Síðustu tvö árin hefur ævi Halldórs Laxness og ritstörf hans orðið mönnum að
bitbeini. Fyrsta bók Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar um skáldið kom út í
hittifyrra og undirritaður skrifaði um hana í þetta tímarit. Helstu kostir bókar-
innar voru taldir ástríðufullur áhugi á viðfangsefninu en ókostir illa skilgreint
markmið ævisögunnar, einkum yfirsamsömun höfundar við aðalpersónu. Sé
ekki ljóst hvers vegna verið er að skrifa sögu tiltekinnar samtímamanneskju
geta túlkanir orðið tilviljanakenndar og vinnubrögð farið á skjön. Deilurnar
um þessa ævisögu báru nokkur merki þess að beðið var eftir margboðaðri
ævisögu Halldórs Laxness eftir Halldór Guðmundsson. Öfugt við Godot kom
hún.
Halldór Laxness, cevisaga (2004) eftir Halldór Guðmundsson er 824 blað-
síður að lengd ef allt er talið. Það hefur verið vandað mjög til útgáfunnar eins
og rétt er og skylt. Hún er ansi þung að halda á henni, 2,168 kg. á nýlegri eld-
húsvigt heimilisins. Tölfræðilegur samanburður sýnir að bækurnar tvær sem
Hannes Hólmsteinn hefur gefið út eru rúmar 1200 síður, ná ekki nema fram
að 1948 og eru 3,005 kg. að þyngd. Það tímabil afgreiðir Halldór á um það bil
450 blaðsíðum. Gróflega áætlað verður ævisaga Laxness eftir Hannes tæpum
tveimur þriðju lengri en saga Halldórs Guðmundssonar. Lengdarmunurinn
liggur sýnist mér ekki í því að Hannes ræði margt sem Halldór sleppir, heldur
ræðir Hannes ítarlega um margt sem Halldór víkur einungis að í stuttu máli.
Til dæmis mætti hér nefna söguna „Temúdjín snýr heim“ og fleiri ritverk þar
sem Hannes eyðir mun meira rými í að ræða fyrirmyndir og rittengsl sem
Halldór Guðmundsson lætur sér nægja að nefna í stuttu máli. Það er reyndar
athyglisvert að bera saman þennan stað og fleiri í þessum ævisögum. Hannes
er veikur fyrir því að láta líta út fyrir að hann hafi að miklu leyti uppgötvað
þá texta sem Laxness nýtti sér í þessari sögu á meðan Halldór Guðmundsson
bendir á yfirlýsingar Laxness sjálfs um það mál og skrif Peters Hallberg. I
þessu koma bæði fram mismunandi markmið ævisagnanna og munur á hinni
faglegu nálgun þar sem bókmenntafræðileg vinnubrögð Halldórs Guðmunds-
sonar styrkja verk hans.
Halldór Laxness, œvisaga er falleg bók og myndefni bæði vel valið og í
TMM 2005 ■ 3
87