Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Qupperneq 121

Bókmenntir
Bókin er, eins og fyrr segir, magistersritgerð Kristjáns Jóhanns í íslenskum
bókmenntum,9 en birtist hér sem bindi í Studia islandica, ritröðinni sem fyrir
lengri rit má telja sams konar flaggskip íslenskra bókmenntarannsókna eins og
Skírnir er fyrir þær styttri.10 Sé ég ekki betur en rannsóknin eigi þar vel heima,
enda er hún til þess fallin að hafa veruleg áhrif, bæði á mat manna á ferli og list
Gríms Thomsen og á rannsóknir á íslensku rómantíkinni.
Tilvísanir
1 „Verður ekki brugðið um að setja ljós sitt undir mæliker,“ segir Kierkegaard
háðskur í dagbókarfærslunni um ónógar tilvitnanir Gríms.
2 Niðurstöðum rannsóknarinnar er svo hógværlega fyrir komið að þær eru aðeins
tveggja síðna undirkafli í frásögninni af bókinni um Byron (bls. 239-240; það
þarf líka að lesa bls. 238 sem hluta af niðurstöðunum).
3 Hann varði reyndar ekki bókina í heild, heldur sex „tesur“: einfaldar alhæfingar
sem hann slær fram (á grískuskotinni latínu; vörnin hefur öll farið fram á latínu),
en vísar til rökstuðnings í bókinni. Kristján leggur ekki út af þessum tesum Gríms.
Líklega er rétt metið að þær spegli ekki áherslur hans í rannsókninni sjálfri, heldur
hvað hann hafi talið hentugt til þeirrar mælskuæfingar sem vörnin var.
4 Af mönnum sem „ef til vill hafa ... lesið yfir handrit" (bls. 138).
5 Jón Þorkelsson 1898, eða „þeir feðgar" eins og Kristján segir, af því að hann vitnar
í endurprentun æviþáttarins sem Guðbrandur Jónsson hafði komið að. En þar er
skýrt aðgreint hvað hvor þeirra skrifar, auk þess sem Kristján er líka með eldri
útgáfuna í heimildaskrá.
6 Ef útgáfutíminn hefði skipt máli fyrir rannsókn Kristjáns, hefði hann hæglega
fundið lausn þessarar gátu. Ritgerð Gríms hefur komið út í forprenti (nokkrum
eintökum, einkum til afnota fyrir heimspekideild eins og nauðsynlegt var fyrir
daga fjölritunar) ekki síðar en sumarið 1844. Þess vegna hefst meginmálið á bls.
1; prentvillur eru leiðréttar á sérstakri síðu framan við meginmálið; og arkir eru
auðkenndar með fyrirhuguðum titli bókarinnar: (Byrons Levnet og Poesi), ekki
þeim endanlega. í opinberri útgáfu er bætt við yfirlýsingu heimspekideildar 22.
apríl 1845 um að ritgerðin sé metin hæf til varnar og tilkynningu um að vörnin
fari fram 29. apríl; þeir dagar afmarka útkomutímann. Þegar Jón Þorkelsson
heldur síðar að bókin hafi komið út 1854, þá hlýtur það að vera misskilningur;
á því ári var lærdómstitlinum fyrir slíkar ritgerðir breytt úr magister í doktor,
og síðar hefur einhver talið víst að doktorsritgerð Gríms hafi komið út árið sem
hann fékk doktorsnafnbótina. Aftast í bókinni er stutt heimildaskrá, og það er í
henni sem Kristjáni virðist getið um rit útgefin svo seint sem 1855. En þau komu
raunar út 1833 og ekkert rit í skránni síðar en 1835.1 letrinu, sem þarna er notað,
eru hins vegar sumir tölustafirnir heldur torkennilegir, a.m.k. ef lesið er í ljósriti.
(Mér missýndist um þetta, ekki síður en Kristjáni, þangað til ég fór annað til að
fletta upp útgáfuári þessara bóka.)
7 Þetta miðar Kristján einungis við bækur og bókarhluta, og nefnir því ekki ritgerð
Jóns Yngva Jóhannssonar um Grím í Andvara 1998. Hann vitnar í hana síðar
TMM 2005 • 3
119